De Duitse SD’er Ernst Knorr martelt communistische verzetsstrijders in bezet Nederland. In het Oranjehotel en later in het Scholtenhuis vermoordt hij meerdere verzetsstrijders of martelt hen dood. Twee van zijn slachtoffers zijn Geus Sjaak Boezeman en koerier en wapensmokkelaar Esmée van Eeghen.
Janneke Jorna
Ernst werkt al bijna twintig jaar bij de politie en tijdens de Eerste Wereldoorlog vecht hij vrijwillig mee aan Duitse kant. Zijn carrière in bezet Nederland begint op het Binnenhof. Hier verhoort hij politieke gevangenen uit het Oranjehotel. Soms vinden de verhoren in het Oranjehotel zelf plaats, dan horen andere gevangenen het slachtoffer schreeuwen en kermen.
Thema
"De naam Knorr is zeer goed gekozen, want zowel in uiterlijk als in zijn optreden had hij veel van een varken."
Jacoba BaptistenNederlandse secretaresse Ernst Knorr
Op 8 januari 1941 wordt Geus Sjaak Boezeman om 23:05 uit zijn cel gehaald. Hij wordt naar het Binnenhof gebracht en verhoord door vijf SD’ers, waaronder Ernst. Om 03:15 wordt Sjaak bewusteloos teruggebracht naar het Oranjehotel, hij is er slecht aan toe. De SD’ers beweren dat Sjaak heeft geprobeerd zijn eigen polsslagaders door te snijden met een scheermes. Wanneer hij bij bewustzijn komt vertelt Sjaak de bewakers dat de Duitsers zijn polsen hebben doorgesneden. Die ochtend overlijdt Sjaak Boezeman in zijn cel. Hij is vrij waarschijnlijk de eerste Nederlandse verzetsstrijder die overlijdt in Duitse handen.
Thema
"Ik zag toen, dat zijn rug een en al wonde was, hij was namelijk geheel bedekt met bloeduitstortingen en zijn gehele rug zat vol bloed. Ook kon hij niet behoorlijk meer praten aangezien zijn gehele gezicht was stukgeslagen en het bloed uit zijn mond liep."
Albert SchaapNederlandse bewaker Oranjehotel
Ik zal handhaven, 15 mei 1941Oorlogsbronnen | Delpher
Thema
Het verzet wordt hard geraakt
Twee jaar later is de situatie flink veranderd. Er zijn veel verzetslieden opgepakt, in gevangenissen opgesloten, naar kampen gestuurd, doodgemarteld of doodgeschoten. Ook komt het voor dat gevangenen zelfmoord plegen om te voorkomen dat ze informatie prijsgeven of om een einde te maken aan de martelingen. Zo gooit Gerrit Willem Kastein zichzelf op 21 februari 1943 uit het raam op het Binnenhof en overleeft de val niet.
Thema
Gerrit Willem Kastein aan het werk.Oorlogsbronnen | NIOD
De Waarheid, 10 november 1943Oorlogsbronnen | Delpher
Thema
Doden spreken niet
De extreem gewelddadige verhoren zorgen niet alleen voor de dood van Sjaak en Gerrit Willem. De waardevolle geheimen die ze bij zich dragen gaan ook verloren. Dit gaat Ernst zijn superieuren te ver, als straf wordt hij overgeplaatst naar het Scholtenhuis in Groningen. Daar zet Ernst zijn gewelddadige praktijken voort.
Thema
Zowel het verzet als de SD maakt jacht op haar: de vermeende verraadster Esmée van Eeghen. Het verzet veroordeelt haar ter dood voor het veemgericht, maar de SD is sneller. Op 8 augustus 1944 wordt Esmee opgepakt. Na meerdere verhoren, waarbij weinig geweld is gebruikt, wordt Esmee in de avond van 7 september 1944 samen met Luitje Kremer in een auto gezet. Een executiecommando onder leiding van Ernst schiet beide dood.
Thema
Esmee van Eeghen.Oorlogsbronnen | NIOD
Esmee van Eeghen. Oorlogsbronnen | Oorlogsgravenstichting
"Ik zag, dat juffrouw Esmee uit de auto stapte. Zij was nog maar net uit de auto, toen ik zag dat Knorr op juffrouw Esmee schoot. Na het eerste schot zag ik, dat zij op de grond viel. Ik hoorde dat zij nog even gilde. Ik heb gezien, dat Knorr nog wel 10 keer op haar schoot."
Klaas Carel FaberLid executiecommando
Thema
Afscheidsbrief van Esmee van Eeghen.Oorlogsbronnen | NIOD
Vlak voor de bevrijding vlucht Ernst Knorr samen met een groot deel van de SD’ers uit het Scholtenhuis naar Schiermonnikoog. Na de bevrijding zijn de rollen omgekeerd. Ernst wordt op 30 mei 1945 naar het vasteland gebracht en opgesloten in het Huis van Bewaring in Groningen.
Gevangen genomen NSB-ers bij het Huis van Bewaring in Groningen.Oorlogsbronnen | OVCG/Groninger Archieven
Tekening van Bob Houwen.Oorlogsbronnen | OVCG/Groninger Archieven
Thema
Terug in het Oranjehotel
Op 27 juni 1945 komt hij in het Oranjehotel terecht. Na de bevrijding is er niet veel veranderd, er worden dagelijks gevangenen mishandeld. Uit wraak gedragen veel bewakers van de Binnenlandse Strijdkrachten zich niet anders dan hun voorgangers. Ook Ernst overleeft het Oranjehotel niet. Nog voordat hij verhoord is wordt Ernst op 7 juli 1945 dood in zijn cel gevonden met een stuk touw om zijn hals. Vermoedelijk pleegt Ernst zelfmoord. Maar de zelfmoord kan in scène zijn gezet door de bewakers, zoals Ernst dat ook meerdere keren deed.
Thema
