De lange weg naar de vrijheid
Twintig witte bussen met een groot rood kruis op het dak vertrekken op 24 april 1945 vanuit vrouwenkamp Ravensbrück naar het neutrale Zweden. De achthonderd vrouwelijk passagiers zijn Nederlandse, Belgische, Poolse en Franse kampgevangenen. Het Zweedse Rode Kruis is met Duitse toestemming in staat om ze door de frontlinies in veiligheid te brengen. Maar lang niet alle gevangenen weten zo te ontkomen.
Janneke Jorna
Voormalige gevangenen na de bevrijding van Kamp Bergen-Belsen.
Oorlogsbronnen.nl | Beeldbank WO2 | NIOD
Ontruiming van kampen
Vanwege de naderende geallieerde troepen worden de meeste kampen vlak voor de bevrijding ontruimd. Dat betekent een lange stoet van uitgeputte gevangenen in dunne kleding op houten schoenen, die te voet en onder Duitse bewaking verder het Duitse rijk in worden gedreven. Dodenmarsen, worden ze achteraf genoemd. Zo willen de Duitsers voorkomen dat de overlevers kunnen getuigen over nazi misdaden. De ontruimingen beginnen vanuit Auschwitz-Birkenau en duren tot mei 1945. Alleen de zieken blijven achter.
Thema
Dodenmarsen
Dodenmarsen zijn de gedwongen evacuaties, meestal te voet, van gevangenen die plaatsvonden na de ontruiming van concentratiekampen, vernietigingskampen en ghetto's. Ze begonnen toen de geallieerde troepen in Oost-Europa naderbij kwamen. Tijdens de dodenmarsen stierven zeer veel mensen aan uitputting of door executie door bewakers.
Meer over Dodenmarsen1945
1945
jan '45feb '45mrt '45apr '45mei '45
Slechte omstandigheden
De gevangenen die een dodenmars weten te overleven worden in Duitse kampen aan het werk gezet. Bergen-Belsen, Buchenwald en Dachau worden overspoeld door de grote toestroom van gevangenen. De omstandigheden in de kampen gaan hierdoor nog verder achteruit. Er breken besmettelijke ziektes uit en een deel van de overlevenden van de dodenmarsen overlijdt alsnog. Dan volgen er nieuwe dodenmarsen. Wie de eerste keer overleefde, wordt nu een tweede of zelfs een derde keer naar andere kampen gedreven. Maar een klein deel van de gevangenen die aan de dodenmarsen zijn begonnen, maakt de bevrijding mee.
Kamp
Dachau
Dachau was een concentratiekamp van de SS, gelegen bij de Zuid-Duitse stad Dachau. Het was in gebruik van 22 maart 1933 tot aan de bevrijding door Amerikaanse troepen op 29 april 1945. In Dachau hebben circa 200.000 personen van vele nationaliteiten gevangen gezeten, waaronder politieke gevangenen, verzetsmensen, Joden, Sinti en Roma, homoseksuelen en misdadigers. Tussen januari 1940 en mei 1945 zijn er tenminste 28.000 gevangenen om het leven gekomen in Dachau en de buitenkampen. Er hebben 1935 Nederlandse mannen en 200 Nederlandse vrouwen in Dachau gevangengezeten.
Meer over Dachau
Treinwagons met doden bij Kamp Hurlach, onderdeel van Kamp KauferingOorlogsbronnen | NIOD
Amerikaanse militairen dwingen Duitse burgers om slachtoffers van een dodenmars op te graven bij Kamp FlossenbürgOorlogsbronnen | NIOD
Kamp
Kaufering
Kaufering bestond uit elf buitenkampen van Kamp Dachau en bevond zich bij de Duitse stad Landsberg am Lech. Het was operationeel tussen 18 juni 1944 en 27 april 1945. Er werden bunkers gebouwd, waarin de productie van Messersmidt vliegtuigen moest plaatsvinden zonder hinder van geallieerde bombardementen. Er werd uiteindelijk nooit een vliegtuig geproduceerd.
Meer over KauferingOp de valreep gered
De witte bussen die op 24 april uit Ravensbrück naar de vrijheid vertrekken redden op de valreep veel vrouwen. Op 27 en 28 april wordt Ravensbrück ontruimd en vertrekt de dodenmars met zo’n 15.000 gevangenen. Ruim 3.000 zieken blijven achter. Zij worden op 30 april door het Sovjetleger bevrijd. Een paar uur later stuit het Sovjetleger op de overlevers van dodenmars. Het grootste deel van de Nederlandse vrouwen is dan al in Zweden.
Oorlogslevens
Slachtoffers Ravensbrück
OORLOGSLEVENS | Verdiep je in de oorlogslevens van Nederlandse slachtoffers van Kamp Ravensbrück.
Meer over Slachtoffers Ravensbrück
