Een nacht in cel 115. Het Bunkerdrama in Kamp Vught
Wanneer onderlinge wraakacties tussen vrouwelijke gevangenen in Kamp Vught uit de hand lopen, neemt de Duitse kampcommandant maatregelen. In de nacht van 15 op 16 januari 1944 worden 74 vrouwelijke gevangenen opgesloten in kampgevangenis de Bunker. Zij zitten veertien uur opgesloten in een cel van slechts negen vierkante meter. Tien vrouwen overleven de nacht niet.
Janneke Jorna
Luchtopname van Kamp Vught van 9 september 1944 door RAF.
Oorlogsbronnen.nl | Nationaal Archief | Fotocollectie Elsevier
De vlecht van Jedzini
De van oorsprong Duitse Agnes Jedzini wordt in juni 1943 wegens het beledigen van een Duitse militair gevangen gezet in het Frauenlager van Kamp Vught. Ze hoopt op een vervroegde vrijlating en om dat te bespoedigen, verraadt ze medegevangenen. Als zij dit te weten komen besluiten ze, na eerst nog te hebben gewaarschuwd zonder effect, dat de vlecht van Jedzini als straf moet worden afgeknipt. Non Verstegen hanteert de schaar.
Mens
Agnes Jedzini
Agnes Jedzini (Flensburg (Duitsland), 3 januari 1903 - Kamp Vught, 23 januari 1944) was een van oorsprong Duitse gevangene in het Frauenlager van Kamp Vught. Om haar vrijlating te bespoedigen verraadde ze medegevangenen. Zij keerden zich tegen haar. Tijdens een vergeldingsactie, later bekend als het Bunkerdrama, komen tien vrouwen om het leven. Bron: WO2Net Biografieën.
Meer over Agnes Jedzini
Adam Grünewald, kampcommandant van Kamp Vught. Oorlogsbronnen.nl | Beeldbank WO2 | NM Kamp Vught
Mens
Adam Grünewald
Adam Grünewald (Frickenhausen am Main, 20 oktober 1902 - Veszprem (Hongarije), 22 januari 1945) was een Duitse SS'er en vanaf oktober 1943 kampcommandant van Kamp Vught. Vanaf midden jaren dertig diende Grünewald in concentratiekampen Lichtenburg, Dachau en Sachsenhausen. Onder Grünewalds supervisie vond het zogenaamde Bunkerdrama plaats. Grünewald werd hiervoor tot de orde geroepen, vervangen, veroordeeld en gedegradeerd tot gewone soldaat. Hij kwam om aan het Oostfront. Bron: WO2Net Biografieën.
Meer over Adam GrünewaldSolidariteit bestraft
Dat laat Jedzini niet zomaar gebeuren en doet haar beklag bij Kommandantur Adam Grünewald. Hij roept gevangene Verstegen ter verantwoording. Non neemt de schuld op zich en wordt opgesloten in een cel van gevangeniscomplex de Bunker binnen Kamp Vught. Als dit nieuws de andere vrouwen bereikt besluiten 91 van hen zich solidair te verklaren met Non door hun namen op te schrijven. Die zaterdag, 15 januari 1944, worden de 91 vrouwen op de lijst ook naar de bunker gebracht.
In cel 115, die negen m2 beslaat, worden 74 vrouwen geduwd. In cel 117 zitten nog eens zeventien vrouwen. Er is maar een klein gat voor de aanvoer van verse lucht en er komt te weinig zuurstof binnen. De vrouwen die flauwvallen blijven rechtop staan omdat er geen ruimte is om te vallen. Rond acht uur ‘s ochtends gaat de celdeur open en vallen de vrouwen letterlijk naar buiten. Tien vrouwen overleven het niet. De overlevers worden per vijf opgesloten in de andere cellen met matrassen en dekens.
Gebeurtenis
Bunkerdrama
Het Bunkerdrama vond plaats in de kampgevangenis 'de Bunker' van Kamp Vught. Daar werden als vergeldingsmaatregel op 15 januari 1944 74 vrouwelijke gevangenen in één ruimte van 9 m2 zonder ventilatie opgesloten. Tien vrouwen kwamen hierbij om het leven.
Meer over Bunkerdrama
Gevangenis De Bunker in Kamp Vught, najaar 1944.Oorlogsbronnen.nl | NIOD
De cel in De Bunker waarin de 74 vrouwen van het 'Bunkerdrama' zijn opgesloten geweest. Najaar 1944.Oorlogsbronnen.nl | NIOD
Personen
Slachtoffers Bunkerdrama
OORLOGSLEVENS | Wie zijn de slachtoffers van het Bunkerdrama?
Meer over Slachtoffers Bunkerdrama"Toen het licht uitging barstte de paniek in volle hevigheid los. Sommigen probeerden er doorheen te roepen om de vrouwen tot kalmte te manen en geen zuurstof te verspillen. Soms hielp dat, heel even, maar dan begon het weer. Het hield niet op, die hele nacht niet, het werd alleen minder luid. De hitte werd verstikkend."
Tineke WibautVerzetsvrouw en overlevende Bunkerdrama
Mens
Valentine Elisabeth Guilonard
Valentine Elisabeth (Tineke) Wibaut-Guilonard (Rotterdam, 21 mei 1922 - Hulshorst, 6 oktober 1996) was een socioloog en tijdens de bezetting onder andere actief voor verzetsgroep CS-6 onder schuilnaam Thea Beerens. Door verraad werd ze op 17 september 1943 gearresteerd. Na gevangenschap in gevangenis Amstelveenseweg te Amsterdam wist Wibaut het Bunkerdrama in Kamp Vught te overleven. Hierna zat ze onder meer vast in Ravensbrück, Reichenbach en Salzwedel. Bron: WO2Net Biografieën. Valentine Elisabeth Wibaut-Guilonard speelde, als lid van CS 6, de volgende rol(len) in het verzet: Hulp aan onderduikers en Vervalsing. De volgende korte omschrijving van het verzetswerk is bekend: Ze zorgden voor onderduikadressen, bonkaarten en valse persoonsbewijzen. Daarbij deed ze risicovolle klussen voor Jan van Mierlo (schuilnaam Fons) van verzetsgroep CS-6. Uiteindelijk gepakt en Ravensbruck overleefd. Bronvermelding: Noord-Hollands Archief: Lijst van Vrouwen in verzet.
Meer over Valentine Elisabeth Guilonard
Ontruiming Kamp Vught
Eén van de overlevenden is verzetsvrouw Valentine Elisabeth Guilonard, of zoals ze later bekend zou worden Tineke Wibaut. Na maandenlange gevangenschap in de Amsterdamse gevangenis wordt ze op 2 januari 1944 overgebracht naar Kamp Vught. Hier maakt ze het Bunkerdrama in cel 115 mee. Wanneer Kamp Vught op 6 september 1944 ontruimd wordt vertrekken de vrouwen naar Kamp Ravensbrück. Dit is het begin van een lange reis. Tineke Wibaut reist in acht maanden via zes verschillende kampen ruim 1700 kilometer. Op 14 april 1945 wordt ze bevrijd in Salzwedel.
Gebeurtenis
Ontruiming Kamp Vught
Ontruiming Kamp Vught vond plaats onder druk van de oprukkende geallieerde troepen in 1944. De climax van deze ontruiming was op 5 september (Dolle Dinsdag) en 6 september 1944. Door toedoen van het gerucht dat de geallieerden ieder moment Nederland zouden bevrijden werden de laatste gevangenen uit Kamp Vught in allerijl naar kampen elders gedeporteerd of werden zij in het kamp geëxecuteerd.
Meer over Ontruiming Kamp VughtHerdenking 2014 Bunkerdrama •
Dertig nabestaanden herdachten in 2014 het Bunkerdrama bij Nationaal Monument Kamp Vught.
Omroep Brabant
