Verzetsvrouw Annie de Waard opereert tussen nazi’s op Utrechtse Maliebaan
Een brief uit Den Haag, geschreven op 27 mei 1944, valt op de mat bij familie De Waard. “Oproep”, zo begint de tekst. “Vastgesteld werd, dat de student A. De Waard geen gehoor gaf aan de beschikking Nr. 55/43 van de 4.5.43 en bij de melding op de 6.5.43 niet verscheen”. De brief is bedoeld voor Annie de Waard, een rechtenstudente aan de Universiteit Utrecht, die meerdere keren het bericht van de SS weigerde.
Fifian Kroes
Leden van de Lijfwacht Mussert op de Maliebaan in Utrecht, voor het hoofdkwartier van de NSB.
Oorlogsbronnen.nl | Beeldbank WO2 | NIOD | Fotodienst der NSB
Ook dit keer negeert Annie de oproep. Ze voelt zich meer geroepen door de namen ‘Antje Wiersma’, ‘Antje Duursma’ en ‘mejuffrouw Wieringa’, de denkmantels waaronder zij verzetswerk verricht. Zo helpt ze, als lid van het Utrechts Kindercomité, Joodse kinderen onder te brengen bij pleegouders.
Thema
Groepsfoto van leden van het Utrechts Kindercomité op de bruiloftsreceptie van Geert Lubberhuizen op 19 april 1944. Als tweede van links staat Annie.Oorlogsbronnen.nl | Beeldbank WO2 | Verzetsmuseum Amsterdam
Werkruimte van het Utrechts Kindercomité.Oorlogsbronnen.nl | Beeldbank WO2 | Verzetsmuseum Amsterdam
Verzet omringd door nazi-organisaties
Voor haar verzetswerk is Annie te vinden op de Utrechtse Maliebaan, een straat van een kilometer lang, vlak buiten de Utrechtse singels. Het is niet de meest voor de hand liggende plek: verzetsmensen worden hier omringd door zeventien adressen waar naziorganisaties kantoorhouden. De Maliebaan is het thuisfront voor de SS, Sicherheitspolizei, Wehrmacht en de Duitse inlichtingendienst. Daarnaast is de straat door het kantoor van Anton Mussert het kloppende hart van de NSB.
Thema
Maliebaan 40
Op Maliebaan 40 komt Annie regelmatig de administratie van het Utrechts Kindercomité bijwerken. De ordner houdt een verzameling papiertjes met cijfers bijeen en lijkt door de misleidende kaft op een Engelse roman. Op aparte lijsten zijn de cijfers omgezet in de gegevens van onderduikkinderen, opvangouders en betrokken comitéleden.
Thema
Aartsbisschop Jan de Jong kent Annie als 'Antje Wiersma’, het verzetsmeisje dat af en toe het codeboek bijhoudt. De aartsbisschop, die eerder openlijk liet weten dat NSB’ers niet meer welkom zijn in de katholieke kerk, staat bekend om zijn kritiek op nazi’s en hun sympathisanten. Door deze houding krijgt hij in 1940 bezoek van zijn buurman van Maliebaan 84: Konrad von Alberti, de commandant van de Duitse Wehrmacht. Het blijft bij een waarschuwing.
Naast zijn anti-Duitse uitingen, financiert De Jong het Utrechts Kindercomité en herbergt hun administratie in de kluis van zijn aartsbisschoppelijk paleis. Ondanks het gevaar dat hij loopt, twijfelt hij niet: “Ik bedank liever dan dat ik dit opgeef".
Thema
Maliebaan 72b en 71
Na haar bezoek aan het aartsbisschoppelijk paleis is Annie razendsnel op het adres van de volgende verzetsklus. Een paar huizen verderop woont Marie Anne Tellegen, ook bekend onder schuilnaam dr. Max, de directe buurvrouw van de Sicherheitspolizei. Annie de Waard is haar persoonlijk koerierster.
Thema
Knooppunt van illegaliteit
Tellegen is gedurende de oorlog uitgegroeid tot een belangrijk verzetsfiguur. Zo is ze medeoprichter van het Nederlands Vrouwen Comité en heeft een leidende functie in het Nationaal Comité van Verzet. Ze zet zich in voor Joodse onderduikers en regelt het inkomen voor spoorwegstakers. Haar huis is het knooppunt van de illegaliteit.
Daarnaast is mevrouw Tellegen een tijd de hoofdverspreider van ‘Vrij Nederland’, een verzetsblad dat in de kelder van Garage Grund wordt gedrukt. Ook dit bedrijf bevindt zich op de Maliebaan: precies tegenover het aartsbisschoppelijk paleis van Jan de Jong en vlak naast het regionale bestuur van de NSDAP.
Zodra Annie met haar nieuwe koerierstaak de deur bij Marie Anne uitloopt, luistert ze naar haar laatste naam van de dag: ‘Antje Wiersma’.
Thema
