Interview 09, Meier Ziss, Sobibor Interviews 1983-1984

Meier Ziss (Lublin, 15 november 1927) arriveerde in juni 1942 in Sobibor. Zijn familie moest meteen naar de gaskamers, hij werd met twaalf anderen geselecteerd om te werken. Hij was kapper en werkte hij in de sorteerbarakken. Het was zijn taak na aankomst van een transport op de uitkleedplaats de bagage en kleding te verzamelen van de joden die de gaskamers ingestuurd zouden worden. Ook diende hij ervoor te zorgen dat de uitkleedplaats na het verzamelen keurig opgeruimd was, opdat de volgende groep joodse slachtoffers geen argwaan zou krijgen en mogelijk in paniek zou raken. Later moest Ziss als ‘Brandmeister’ de achtergelaten documenten verbranden van de mensen die net met een transport waren aangekomen. Ziss was getuige van Frenzels represaillemaatregel nadat de Duitsers hadden ontdekt dat in Lager III, waar de gaskamers waren, een vlucht werd voorbereid. Alle 72 Nederlandse Arbeitsjuden moesten aantreden en werden onder begeleiding van Frenzel en een aantal Oekraïense bewakers naar Lager III gevoerd om te worden doodgeschoten. De Nederlandse Kunstschilder Max van Dam, die was ondergebracht in Lager I, waar hij schilderijen voor de SS-kantine en portretten van SS’ers moest maken, en werkte aan een portret van Frenzel, ontsprong de dans. Ook was Ziss in juli 1943 aanwezig bij de executie van de overgebleven elf leden van het uit Nederlanders en Polen bestaande Waldkommando, waaruit tijdens werkzaamheden in het bos vijf Polen hadden weten te ontsnappen. Een Oekraïense bewaker was toen door hen vermoord. Diens lijk en dat van enkele door de Duitsers gedode vluchtelingen werden naar het kamp gebracht. De Nederlandse leden van het werkcommando moesten in looppas terug naar het kamp. De Polen werden door een vuurpeloton van Oekraïense bewakers doodgeschoten. Ziss vertelt ook over het bezoek van Heinrich Himmler aan Sobibor op 12 februari 1943. In die periode kwamen er geen transporten aan in het kamp en voor de demonstratie van de gaskamers waren gevangenen van elders gehaald. Nadat in Sobibor op 14 oktober 1943 een opstand was uitgebroken, wilde Ziss zoals zovelen door de poort naar buiten vluchten maar daar werd geschoten. Met anderen wist Ziss te ontkomen door over de prikkeldraadversperring heen te klimmen en ongeschonden door het mijnenveld te hollen om uiteindelijk het bos te bereiken. Hij sloot zich aan bij partizanen en vocht tegen de Duitsers. Na de oorlog vertrok hij via Italië naar Venezuela waar hij tussen 1956 en 1961 woonde. Daarna ging hij naar Israel waar hij koopman was in elektronische apparatuur. Het interview vond plaats in Hagen, 1983.