Agfa boxcamera in leren tas

Zwarte Agfa boxcamera in bruine leren tas. Oorspronkelijk was bovenop diagonaal een leren handvat bevestigd, maar dit ontbreekt. Er zijn twee zoekers, een bovenop en de ander aan de zijkant, waardoor kan worden gezien welke foto er wordt gemaakt. Deze boxcamera is afkomstig van mevrouw Jozina Maria de Ligny uit het Zeeuwse Serooskerke die bij het verzet zat. Op 5 januari 2017 is mevrouw de Ligny op 89 jarige leeftijd overleden. Hieronder het verhaal over dit bijzondere (box)cameraatje. Het is in zomer 1944. Natuurlijk weten de bewoners van het Walcherse Serooskerke van de geallieerde landing in Normandië op 6 juni 1944 en iedereen hoopt dat de bevrijding nu niet lang op zich zal laten wachten. Tijdens de bezettingsjaren merkt men in het dorp betrekkelijk weinig van de oorlog. Er zijn wel constant Duitse troepen in en nabij het dorp gelegen en ook moet er voor de Duitsers gewerkt worden, maar het leven gaat verder vrijwel zijn normale gangetje, voor zover dat in oorlogstijd kan. Nu echter de Bevrijding in zicht komt, wordt ook het verzet actiever. Jos de Ligny, dochter van smid J.A. de Ligny, is in het bezit van een fotocamera, een zgn. boxje. Op een dag wordt haar gevraagd of ze bereid is foto’s te maken van Duitse stellingen, verdedigingswerken en andere zaken die voor de geallieerden van nut kunnen zijn bij de bevrijding. Jos, niet bang uitgevallen, gaat op ‘ontdekkingstocht’ over het eiland en fotografeert stellingen bij o.a. Domburg en Oostkapelle. Op vrijdagmiddag 15 september melden zich bij de gemeente twee Duitse officieren met de mededeling dat er een waarschuwing uit moet gaan: de volgende dag zal er met zwaar geschut worden geschoten en de inwoners kunnen daarom de ramen het beste open zetten (om springen van ruiten te voorkomen) en zelf beter binnen blijven. De volgende ochtend is het inderdaad raak, maar het is geen geschut! De schoenmaker en kapper uit het dorp, M.F. (Teeuw) Sturm noteert zaterdag 16 september 1944 in zijn dagboek: “Wat wij nu beleefd hebben! Van de buitenplaats Vrederust is een raketbom opgestegen, een V1 of is het een nieuw wapen? Niemand weet het. Maar het geraas, dat dit ding maakt, is vreselijk. Om half acht en om half negen steeg er een op en toen het op grote hoogte was gekomen, ging het netjes het westen in. Nu, vanavond, zullen er weer opstijgen, zegt men, maar het is nu bijna half tien en het is nog niet gebeurd. Veel mensen, vooral uit de omtrek van Vrederust, hebben hun woning verlaten. Het ding maakt een leven alsof er vier vliegtuigen op je dak liggen.” Sturm heeft het bij het rechte eind. Het lijkt op een V1, maar het is toch een nieuw wapen, de V2, dat die ochtend tweemaal vanaf buitenplaats Vrederust wordt afgeschoten. De V2 is 14 meter lang en ruim anderhalve meter doorsnede, voorzien van een ton springstof; het is de eerste van een generatie wapens die we nu als ballistische raket aanduiden. Het is bovendien een ‘geheim’ wapen, wat betekent dat pottenkijkers zoveel mogelijk geweerd worden en dat er strenge veiligheids- en camouflage maatregelen getroffen worden. Als op zaterdag 16 september het gerucht gaat dat er ’s middags weer een raket de lucht in zal gaan, besluit Jos er op uit trekken om een glimp op te vangen van het geheime wapen. Hoewel het gebied rondom Vrederust goed afgegrendeld is, wordt de lokale bevolking niet al te veel in de bewegingsvrijheid gehinderd en vanuit een bokkenstal heeft ze goed uitzicht op de lanceerlocatie en ze schiet twee fotorolletjes vol die ze nog dezelfde avond doorgeeft aan het verzet. Op zondag 17 september is het weer zover, tegen het vallen van de avond wordt er weer een V2 gelanceerd. Jos pakt haar fotocamera en maakt vanaf de hoek het huis van dokter Reynders Schilt in alle openheid, maar wel met enige gezonde voorzichtigheid, foto’s van de V2 in de lucht. De volgende morgen is Jos thuis. Haar broer Bram, die in de woonkamer met beginnende TBC ziek op bed ligt, roept Jos vlug met haar fotocamera te komen. Vlak voor het huis staat een gigantische platte vrachtwagen met een raket erop. De chauffeur had bij vergissing de afslag Noordweg gemist en is de Vrouwenpolderse-weg opgereden. Het is moeilijk door de nauwe straten te manoeuvreren, maar dit geeft Jos gelegenheid om vanuit haar slaapkamerraam een foto van de wagen te maken. Broer Bram gaat daarna, met de camera, vlug naar de buren om vanuit hun huis de vrachtwagen nog beter te kunnen fotograferen. Er zitten nog maar zes ongebruikte opnamen op het rolletje. Jos besluit om nog wat huis-, tuin- en keuken-plaatjes te schieten en het rolletje naar fotograaf Broerse te brengen. Deze komt een dag later de negatieven brengen met de dringende waarschuwing vooral niet meer zulk soort foto’s te maken. Hij ziet namelijk tussen de familiekiekjes de twee foto’s van de V2 raket op de wagen. Op 19 september vertrekt de V2 batterij weer uit het dorp. Er zijn dan in totaal zes V2’s afgeschoten, waarvan er één al voortijdig ontploft. De overige vijf treffen een doelwit in Londen. Voor Jos is daarmee het verhaal nog niet afgesloten. Ze heeft immers nog steeds het onontwikkelde fotorolletje van 17 september en de twee foto’s van de dag daarop. Ze bewaart alles goed en overhandigt het op 12 november 1944 aan een Britse luchtmachtofficier die speciaal met een roeiboot naar Serooskerke komt om onderzoek te doen naar de lanceringen van de V2’s. De foto’s gaan naar Engeland. Een maand later krijgt Jos uit handen van een officier een bedankbrief van het Britse Air Ministry, vergezeld van twee afdrukken van de foto’s van 18 september. Dit zijn tot op heden de enige twee foto’s die bekend zijn; of de overige foto’s gelukt zijn en ook daadwerkelijk Engeland bereikt hebben, is onbekend. Het fotografeerwerk van Jos de Ligny levert haar niet alleen een bedankbrief op; als op 15 maart 1945 Koningin Wilhelmina het dorp bezoekt, wordt zij aan de vorstin voorgesteld en er wordt kort over haar gevaarlijke verzetswerk gesproken. Als prinses Juliana twee maanden later naar Walcheren komt, valt Jos de eer te beurt om samen met de prinses speelgoed uit te delen in Westkapelle; het konvooi DUKW’s vaart hiervoor speciaal vanuit Middelburg over Serooskerke om Jos op te halen. De camera waarmee deze bijzondere foto’s gemaakt zijn en het complete dossier van Jos de Ligny zijn inmiddels opgenomen in de collectie van het Bevrijdingsmuseum Zeeland zodat deze objecten bewaard blijven voor de toekomstige generaties. Jos is helaas op 5 januari 2017 op 89 jarige leeftijd overleden.