Toegangspas dwangarbeider, M. van Liere

Marinus van Liere (25-8-1924) wordt tijdens een opstootje in Goes opgepakt. Hij is dan 18 jaar. In april 1943 wordt hij op de trein gezet naar Leipzig om daar als dwangarbeider te werken in de ijzergieterij van Rudolf Sack. Bij Sack werkt dan al een aantal Zeeuwen in het kader van de Arbeitseinsatz. Het bedrijf is in 1854 ontstaan vanuit een eenvoudige dorpssmederij in Löben als producent van landbouwwerktuigen. Van 1870 gaat het bedrijf ook exporteren naar o.m. Rusland, de Balkan en Argentinië. Het bedrijf is toonaangevend in de fabricage van ploegen, later verbreedt men het aanbod tot eggen, grondboor- en zaaimachines e.d. Het werk in de fabriek is zwaar, een werkdag is maar liefst 12 uur lang met een pauze van drie kwartier. De dagdienst loopt van 6 uur in de ochtend tot 6 uur ’s avonds – de nachtdienst van ’s avonds 6 uur tot de andere ochtend 6 uur. Daarbij komt dan nog een half uur lopen van en naar het Lager waar men met veel andere dwangarbeiders is ondergebracht. Gelukkig is de zondag in principe vrij, al moet dan wel de barak opgeruimd en schoongemaakt worden. Vanaf 1944 worden de Sack-werknemers ook diverse keren ingezet om in Leipzig te helpen bij het puinruimen na een geallieerd bombardement. Aanvankelijk wordt er maar weinig oorlogsmaterieel gemaakt: men produceert voornamelijk allerhande landbouwmachines en minder dan 20% van de productie is voor het Duitse leger. Gedurende de oorlog neemt dat percentage echter zienderogen toe en eind 1944 wordt er vrijwel uitsluitend voor de oorlogsindustrie gewerkt. Op 18 april 1945 komt de bevrijding: om 8.00 uur rijden de Amerikanen binnen en is de oorlog voor de dwangarbeiders voorbij. Blij dat hij weer vrij is gaat hij op reis terug naar Zeeland. Lopend, liftend en waar mogelijk per openbaar vervoer keert hij terug naar Wolphaartsdijk. Over zijn tijd in Duitsland heeft hij nooit meer gesproken. De administratie van het bedrijf tijdens de tweede wereldoorlog is vrijwel volledig behouden. Het bevindt zich nu in het Staatsarchiv Sachsen in Leipzig en het is daar ook raadpleegbaar. In de administratie bevinden zich ook de personeelskaarten van veel Nederlandse dwangarbeiders en krijgsgevangenen. Tijdens zijn verblijf heeft Van Liere nauwgezet bijgehouden wat er is gebeurd: er is 217 keer alarm geweest en 19 keer daadwerkelijk gebombardeerd. De belevenissen van de Zeeuwse dwangarbeiders bij Rudolf Sack in Leipzig zijn beschreven in het boek GEDWONGEN VRIENDSCHAP.