Holland, Vaarwel. De vernietiging van het Nederlandse Jodendom

De tweedelige documentaire Holland,Vaarwel! is een persoonlijke zoektocht van Willy Lindwer naar de werkelijkheid van de Nederlandse tolerantie, in de Tweede Wereldoorlog. In het eerste deel - ‘De uitlevering ‘- zoekt Lindwer naar degenen die verantwoordelijk waren voor de dood van zijn familieleden in de Tweede Wereldoorlog. Hij ontdekt dat de Nederlandse ambtenarij, gesteund door een leger verraders, een grote rol speelde bij de slachtpartij onder Nederlandse joden. Het tweede deel van de documentaire - 'Nog niets geleerd' - gaat over de bevrijding en de periode daarna. Daarin komt onder andere schrijver Harry Mulisch aan het woord over de duistere rol van zijn vader in de oorlog. Het is voor het eerst dat hij daar openhartig op televisie over praat. 'Holland, vaarwel!' speelt zich af in Varsseveld en Groningen. Lindwer: "Varsseveld omdat daar familieleden van mij waren ondergedoken, waaronder mijn ouders en broer, die door Nederlanders zijn gered. Maar in het huis daartegenover werden mijn tante, oom en neefje door andere Nederlanders schaamteloos verraden. Groningen koos ik vanwege de unieke documenten die uit joodse archieven tevoorschijn kwamen over de stad. In Groningen zijn onevenredig veel joden vermoord. Van de 3000 joden kwamen er maar 150 terug". In Groningen praat Lindwer met burgemeester en jeugdvriend Jacques Wallage. Diens ouders en broer behoorden tot het handjevol joden wat de oorlog overleefde. Lindwer en Wallage reconstrueren aan de hand van de archieven wat zich tijdens de oorlog in Groningen heeft afgespeeld. "Ten grondslag aan de ramp van Groningen lag een diepgeworteld en oeroud sociaal antisemitisme", aldus Lindwer. In Varsseveld zoekt de filmmaker naar de Nederlanders die zijn oom en tante hebben verraden. Zijn oom en tante waren ondergedoken in Varsseveld en zijn in Auschwitz vergast. Een jong gezin wat aasde op de woning waar de onderduikers zaten, verraadde hen en nog zes andere onderduikers, en incasseerde 75 gulden van de Duitsers. Het tweede deel van de documentaire gaat in op de terugkeer van de joden, die eerder van hun bezittingen waren beroofd door de LIRO-bank. De opbrengst daarvan ging naar de Nazi’s. Schrijver Harry Mulisch komt uitgebreid aan het aan het woord over de rol die zijn vader speelde als prominent lid van de directie van de LIRO-bank tijdens de Duitse bezetting. Het handjevol joden wat na de bevrijding terugkeerde in Nederland, werd geconfronteerd met een ijskoude ontvangst van overheid en burgers en de gruwel van het racisme. Joodse kinderen die in de oorlog wees waren geworden, werden vaak toegewezen aan christelijke onderduikouders. De organisatie die daarachter zat, was OPK (oorlogspleegkinderen). Een verontwaardigde Lindwer zegt hierover: "Het ging hen om zieltjes te winnen. Het waren geen pleegkinderen, het waren wezen. Joodse familieleden die de kinderen probeerden terug te krijgen, werden door de rechtbanken afgepoeierd". Geinterviewden: 01. Rieb Knottnerus, Nederlandse verzetstrijder Varsseveld 02. Grada Overbeek, Nederlandse ooggetuige Varsseveld 03. Adrianus van As, Nederlands medwerker Kamp Westerbork in de oorlog 04. Ali te Lindert, dochter van Nederlandse verzetsmensen, Sinderen 05. Gerrit Slotboom, Nederlands politieman en Nederlandse verzetsman, Varsseveld 06. Mia Breukelaar, Nederlandse ooggetuige, Varsseveld 07. Leo Moczydlower, Joods kind overlevende ('Unbekannt Kind') 08. Eveline Mossel, Joods kind overlevende, Amsterdam 09. Gerard Polak, Joodse overlevende 10. Hanna Pick-Goslar, Jeugdvriendin van Anne Frank 11. Joseph Michman-Melkman, Joodse overlevende en lid Joodse organisaties na de oorlog 12. Tineke Visscher-Schuurman, Nederlandse ooggetuige, Groningen 13. Ria Zonderman, Nederlandse ooggetuige, Groningen 14. René de Vries, Joodse overlevende, Groningen 15. Joop Rurenga, Nederlandse ooggetuige, Groningen 16. Bert Boon, Nederlandse ooggetuige, Groningen 17. Nanko Posthumus, Nederlandse ooggetuige, Groningen 18. Jan May, oud-politieman, Groningen 19. Jan Mulder, oud-politieman, Groningen 20. Mevrouw Mulder, echtgenote Jan Mulder (geïnterviewde 19) 21. Riek Nienhuis-Slopsma, Nederlandse ooggetuige, Groningen 22. Reinder Brongers, Nederlandse ooggetuige, Groningen 23. Joop van der Veen, Nederlandse ooggetuige, Groningen 24. Kees Visscher, Nederlandse ooggetuige, Groningen 25. Willem Vogt, Nederlandse ooggetuige, Groningen 26. Jacques Wallage, Joodse burgemeester van Groningen 27. Harry Mulisch, Nederlandse schrijver. Zijn vader Kurt Mulisch was directeur van de nazi roofbank Lippmann en Rosenthal in Amsterdam 28. Nellie Hoekstra-de Jong, Nederlandse ooggetuige 29. Bettie de Liever-Cohen, dochter van de joodse overlevenden, Groningen 30. Ben Wallage, Joodse overlevende Groningen (thans Israel) 31. Regina Israels-Kern, Joodse overlevende 32. Jan Verstappen, Nederlandse treinbestuurder Westerbork – Duitse grens