Interview met B. Patjanan door de Werkgroep Overijssel Nederlands-Indië Nieuw Guinea (WONING).

Interview met B. Patjanan door de Werkgroep Overijssel Nederlands-Indië Nieuw Guinea (WONING). Introductie Ben Patjanan woont nu in Zwolle. Hij is op 14 mei 1943 geboren in Fako, een dorp op het eiland Kei-Besar (Grote Kei), onderdeel van de Molukken. Zijn vader was daar landbouwer en visser. Vader trad in dienst trad als hospik bij het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Daardoor reisde het gezin (vader, moeder, Ben en een jonger broertje) per boot van de Grote Kei naar Ambon. Vandaar reisden ze verder naar Makassar op Celebes, waar het gezin een paar maanden verbleef. Vervolgens naar Djember, Malang en Soerabaja op Oost-Java. Zij woonden in tangsis (een tangsi is een militair kampement, waar soldaten van het KNIL en hun gezinsleden werden ondergebracht).] Zijn vader werkte als verpleger en assistent van de dokter. Fröbelschool Vanaf zijn vijfde bezocht Ben de Fröbelschool. Hij herinnert zich hoe zijn vader in Malang de kinderen uit de tangsi naar school bracht en een geweer droeg. "Dat maakte indruk." Met een grote groep kinderen liepen ze van de tansgsi naar school. "Een heel eind." In Djember zat Ben op een katholieke school met een klooster. "We moesten bidden met de zusters. We zijn van huis uit protestant, maar op deze school kon je Nederlands leren." Op de tangsi was de voertaal Maleis. "Er waren geen blanken op school. Wel was er in Malang een onderwijzer die Janssen heette, het was een Indo." Tangsi beschoten In de tijd van de 'politionele acties' werd in Djember de kazerne een hele avond beschoten. "Een man, Tamahata, kwam naar ons toe en zei: 'Doe een matras voor de deur en blijf liggen.' Mijn moeder en ik waren alleen. Mijn vader was weg, waarschijnlijk op patrouille." Ze verhuisden van de ene tangsi naar de andere: met militaire trucks, de spullen van het gezin in kisten. Van Djember naar Malang, daarna Soerabaja, weer Malang en tenslotte Soerabaja. Zijn broertje is in Djember geboren, zijn zusje in Malang. Zijn oudste broertje was al in Makasser op Celebes gestorven. "Mijn moeder zei een keer: 'Je moet hem eens opzoeken.' Maar ik weet niet waar hij begraven is." Naar Nederland Vanaf de tangsi in Soerabaja vertrok het gezin, bestaande uit Ben, zijn vader en moeder en een broertje en zusje, naar Nederland. Tegen zijn vader werd gezegd: "Ambon is bezet. Je kunt niet terug. Dus je moet naar Nederland." Het Britse hospitaalschip Atlantis bracht hen in februari 1951 naar Nederland. [Soerabaja 22 februari 1951 - Rotterdam 23 maart 1951; 922 passagiers. ] Ze sliepen in een slaapzaal. In kooien boven elkaar. Zijn zusje apart in een wiegje. Ze aten drie keer per dag in een eetzaal. "We zaten op school op de boot. Mantouw gaf ons les, hij werd later voorzitter van de Molukse inspraakraad." Hij speelde met andere kinderen, bijv. Daniël Tahitu, [14-12-1942 Sampit, Indonesië -21-07-2000 Zwolle] "Hij is overleden." En Stephan Tetelepta. "Speelde ik al mee op de tangsi." En Cornelis Mangbutu(?). "Onderweg was ik ook zeeziek." Ze voeren over Colombo, met een mandje over de railing kochten mensen spullen van kooplui op kleine bootjes. "In Aden zag ik voor het eerst arabieren." In de Golf van Biscaje zag hij voor het eerst sneeuw. Barak 37, Schattenberg "De aankomst in Rotterdam was 's nachts. Zijn vader kreeg een dikke militaire jas, maar wij slechts trainingspakken. Het was erg koud." Met bussen vertrokken ze naar Amersfoort. Daar kregen ze hun eindbestemming te horen: Schattenberg, het voormalige kamp Westerbork, in Drente. Het gezin kwam terecht in Barak 37. Het gezin deelde een woonkamer, één slaapkamer, een keuken en een wc. De barak was centraal verwarmd. "Mijn vader zei altijd: 'Het is maar voor eventjes. We gaan weer terug naar ons eigen land. Het is maar voor een half jaar. Ambon of Grote Kei, het maakt niet uit.' En nu zitten we hier al zestig jaar." 't Liefst zou Ben teruggaan naar Bali. Hij is al