Nieuwenhagen, Joods monument

Geschiedenis Het Joods monument in Nieuwenhagen (gemeente Landgraaf) is opgericht ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Jodenvervolging. Om de gedenkboom van andere bomen in de omgeving te onderscheiden is er bij de boom een zuil met gedenkplaat geplaatst. In eerste instantie was het de bedoeling om alleen een eenvoudig plaatje met uitleg te plaatsen, maar uit angst voor baldadigheid heeft de ontwerper, dhr. H.H. Steinen, besloten om een stevigere zuil te plaatsen. Hierdoor wordt niet de boom, maar de zuil vaak als het monument gezien. Daarnaast is de straat waarin het monument staat, vernoemd naar het Joodse gezien Knieberg. Hierdoor wordt het monument ook wel ‘het Kniebergmonument’ genoemd. Van het joodse gezin Knieberg-Polawski zijn drie leden tijdens de Tweede Wereldoorlog in het Poolse concentratiekamp Sobibor om het leven gebracht. De namen van de drie omgebrachte leden van het gezin luiden: Berek Knieberg , Leo Knieberg en Chana Knieberg-Polawski Van het gezin Knieberg-Polawski hebben alleen de zoon Siegmund en dochter Clara de verschrikkingen van Auschwitz overleefd. Begin jaren dertig woonde het gezin Knieberg-Polawski in het Duitse Hamborn. Naar aanleiding van het opkomend nationaal-socialisme en het hiermee verband houdende antisemitisme, besloot het gezin in 1933 het land te ontvluchten. Min of meer bij toeval kwamen vader Berek, moeder Chana, dochter Clara en haar broertjes Leo en Siegmund in het Limburgse Nieuwenhagen terecht. Zij huurden een bovenwoning aan de Hereweg. Vader Knieberg onderhield zijn gezin door met textiel langs de deuren te gaan. Ondanks hun onopvallende manier van leven wist de bezetter hen toch te traceren. In 1942 werd het gezin op transport gesteld, met uitzondering van Clara die hoewel zij niets mankeerde door huisarts Van der Eerden bijtijds in het ziekenhuis van Heerlen was opgenomen. Daarna werd zij ondergebracht bij het gezin van boer Spierts te Spekholzerheide. Maar ook hier was zij niet veilig. De bezetter spoorde haar op en zette haar op transport naar Auschwitz. Hier kwam zij in aanraking met de beruchte kamparts Joseph Mengele. Desondanks heeft zij de oorlog overleefd. Haar ouders en twee broers kwamen terecht in Sobibor. Berek, Chana en de 11-jarige Leo werden onmiddellijk vergast. De 19-jarige Siegmund werd 'arbeitsfähig' bevonden en wist ondanks alle verschrikkingen en ontberingen te overleven. Na de bevrijding gingen Siegmund en Clara Knieberg in Heerlen wonen, omdat daar hun oude synagoge stond. Zij begonnen bij de overweg aan de Willemsstraat een stoffenwinkeltje. Clara trouwde met een joodse man uit Oostenrijk die Mauthausen had overleefd en vertrok met hem naar de Verenigde Staten. Siegmund wilde in de buurt van zijn zus blijven en vestigde zich eveneens in Amerika. Daar ontmoette hij een van oorsprong Antwerpse jodin met wie hij trouwde. Het echtpaar ging in de buurt van Los Angeles wonen. In augustus 1989 schreef Hein Steinen (de ontwerper van de zuil) een brief aan Siegmund Knieberg, waarin hij vertelde dat er in Nieuwenhagen een straat naar zijn familie zou worden genoemd (knieberglaan) en dat er in die straat een herdenkingsteken zou worden onthuld. Maar via Siegmunds vrouw vernam Steinen dat Siegmund de onthullingen emotioneel niet zou kunnen verwerken. Clara Knieberg wilde wel de plechtigheid bijwonen. Onthulling Het monument is onthuld op 9 september 1990 door Clara Beim-Knieberg, in aanwezigheid van burgemeester en wethouders en enkele honderden belangstellenden, onder wie Clara's vriendin in Auschwitz en de vroegere huisarts die Clara in eerste instantie van deportatie redde.