Loenen, monument slachtoffers Tarakan

Het monument voor de slachtoffers van Tarakan herinnert aan de KNIL-militairen die gevangen werden genomen na capitulatie van het eiland Tarakan in voormalig Nederlands-Indië. Het gaat in totaal om 215 slachtoffers waarvan 92 op het monument zijn staan vermeld. Tarakan is een eiland gelegen tegen de kust van noordoostkust van Borneo (nu Kalimantan). Vóór 1941 was het een belangrijk gebied van de Nederlandse oliewinning in handen van de Bataafse Petroleum Maatschappij. Eén van de hoofddoelen van de Japanse krijgsmacht was het veroveren van de rijke olievelden met installaties in het voormalige Nederlands Indië. De Japanse landingen op Tarakan vonden met een grote overmacht plaats op 11 januari 1942. Na een ongelijke en harde strijd moest de Nederlandse troepenmacht op Tarakan op 12 januari capituleren. Echter de artillerie kustbatterijen te Peningki-Karoengan, twee plaatsen aan de zuidwestkust van het eiland, konden niet worden bereikt om het bericht van de capitulatie door te geven en de strijd te staken. Dit kwam onder meer doordat de Japanners de telefoonlijnen hadden doorgesneden. De Japanners gaven toestemming om te proberen de batterij te informeren, wat niet lukte. De batterijcommandant, niet wetende dat er was gecapituleerd, zag een aantal Japanse oorlogsschepen de baai tegenover de opstelling in varen en nam deze met succes onder vuur. De zes mijnenvegers voeren binnen ondanks de waarschuwing van generaal Sakaguchi dat de batterij niet op de hoogte was van de capitulatie. De voorste twee Japanse mijnenvegers werden de grond ingeboord, waardoor de andere vier mijnenvegers zich genoodzaakt zagen terug te trekken. Daarna werd de batterij steeds meer door de vijand ingesloten en er werd besloten om na vernieling van de stukken en ander materieel, terug te trekken naar de hoofdmacht waarvan men nog steeds dacht dat die nog in gevecht was. Aangekomen bij de hoofdmacht bleek deze zich in gevangenschap te bevinden en ook het personeel van de batterij werd gevangen genomen. De bevelvoerende Japanse commandant accepteerde dat de batterij het gevecht had voortgezet omdat deze niets wist van de capitulatie, maar de militairen van de batterij werden wel apart gehouden van de andere krijgsgevangenen. Niet veel later werden door een andere Japanse commandant de krijgsgevangen militairen van de batterij opgeëist. Men was woest over het zinken van twee schepen en er werd op gruwelijke wijze wraak genomen. De krijgsgevangenen werden aan boord genomen van Japanse oorlogsschepen en op 19 januari 1942 vanaf het dek van die schepen vermoord. Dit gebeurde op de plaats waar de Japanse schepen door de batterij tot zinken waren gebracht. Waarna de slachtoffers in zee werden gegooid. Zij hebben daardoor een zeemansgraf gekregen. Als er een stoffelijk overschot ergens zou zijn aangespoeld zal deze ongetwijfeld anoniem zijn begraven. Met het monument hebben de nabestaanden nu een plek om hun dierbaren te gedenken. Oprichting Op initiatief van Wieteke van Dort is op 19 februari de Commissie Monument Tarakan opgericht met de volgende doelstelling: Het, in samenwerking met de Oorlogsgravenstichting (OGS), oprichten van een monument voor de slachtoffers van de batterij kustartillerie van het voormalige Koninklijk Nederlands Indisch Leger optredend te Tarakan, die tegen alle regels van het oorlogsrecht zoals verwoord in de Conventies van Genève, als krijgsgevangene op zee zijn omgebracht door de Japanse vijand op 19 januari 1942. Omdat zij een zeemansgraf hebben en er geen graf bestaat dat door hun nabestaanden en anderen kan worden bezocht, is het monument op een ereveld van de OGS met hun namen het materiële symbool om hen te gedenken. Onthulling Het monument voor de slachtoffers van Tarakan is op 19 januari onthuld door initiatiefnemer Wieteke van Dort. De ceremonie werd muzikaal omlijst door Regimentsfanfare 'Garde Grenadiers en Jagers'. Het Wapen der Artillerie leverde een bijdrage aan de onthulling met de aanwezigheid van een detachement. Het Regiment van Heutsz steunde de plechtigheid met onder meer een erewacht. Er waren maar liefst ruim 260 aanwezigen. Daarvan waren er 110 nabestaanden.