Den Haag, Plaquette Petronella Elisabeth Brugsma

Het monument is opgericht ter nagedachtenis aan dr. Petronella Elisabeth Brugsma. Zij werd gevangen genomen door de Duitse bezetter vanwege haar betrokkenheid bij het Artsenverzet. Zij kwam een dag na de bevrijding van Kamp Ravensbrück om het leven door de gevolgen van dysenterie en tyfus. Tijdens de bezetting was dr. Brugsma lid van het Medisch Contact, een verzetsorganisatie van artsen. Ze verleende hulp aan Joden en mannen die voor de ‘Arbeitseinsatz’ werden opgeroepen. Als zenuwarts bezorgde ze attesten voor vrijstelling van tewerkstelling in Duitsland zonder dat daarvoor echte medische redenen aanwezig waren. Ook informeerde ze de betrokkenen hoe zij zich tijdens de Duitse keuringen moesten gedragen om de in de attesten vermelde ziektebeelden voor te wenden. Op deze manier behoedde zij vele jonge Nederlanders voor uitzending naar Duitsland. In 1943 werd ze met een aantal andere artsen gevangengenomen. Na korte tijd kwam ze weer vrij. Ondanks waarschuwingen van de ondergrondse ging zij door met het afgeven van attesten. In de zomer van 1944 spraken twee ‘patiënten’ in de Haagse tram over het feit dat dr. Brugsma vervalste attesten afgaf. Een NSB’er luisterde dit gesprek af en gaf Brugsma aan bij de bezetter. Op 18 juli 1944 werd ze door de Gestapo opgepakt en gevangengezet in de strafgevangenis te Scheveningen (Oranjehotel). Ze werd niet verhoord en had geen gevangenisnummer, zodat vrienden haar geen voedselpakketten konden sturen. Alleen mej. H.I. Molenaar, een collega-arts te Den Haag, heeft haar bij hoge uitzondering een keer mogen bezoeken om enkele persoonlijke bezittingen te brengen. Later werd dr. Brugsma – zonder veroordeeld te zijn – overgebracht naar het concentratiekampVught. Toen de geallieerden in september 1944 het zuiden van Nederland bevrijdden, werd ze met vele andere vrouwelijke gevangenen op transport gezet naar het vrouwenkamp Ravensbrück in Duitsland. Aanvankelijk was ze als arts betrokken bij wat in dat kamp verzorging van zieken werd genoemd. Dit hield op toen ze weigerde mee te werken aan medische experimenten op medegevangenen. Daarna werd zij evenals de andere gevangenen tewerkgesteld. In februari 1945 werd Elisabeth Brugsma met tweehonderd andere Nederlandse vrouwen voor tewerkstelling overgebracht naar Uckermark, een berucht buitencommando van Ravensbrück. Na ongeveer vier weken kwam zij weer terug in Ravensbrück. Ze leed aan dysenterie en tyfus. Op 24 april kwam het Zweedse Rode Kruis onder leiding van graaf Bernadotte het kamp bevrijden. De vrouwen die te zwak en te ziek waren om te lopen, werden op 25 april per auto vervoerd. Ooggetuigen meldden dat dr. Brugsma toen al enige dagen buiten bewustzijn was dat zij te ziek en te uitgeput was om nog te worden getransporteerd. Haar sterfdag is officieel vastgesteld op 25 april 1945. Onthulling Het monument werd in 1952 onthuld door mevrouw M.J.F. Schilthuis-Brugsma, de zus van Elisabeth Brugsma. De plaquette bevond zicht destijds in het voormalige praktijkhuis van Elisabeth aan Bierkade 1 in Den Haag.