Rotterdam, gedenkplaat voor A.R. Rutgers

De gedenkplaat in de Sint Laurenskerk in Rotterdam is opgericht ter nagedachtenis aan predikant Abraham Rutger Rutgers die op 2 april 1942 is omgekomen in het concentratiekamp Dachau in Duitsland. Abraham Rutgers is geboren op 6 september 1883 te Den Haag als zoon van Abraham Rutger Rutgers en Trijntje van der Vlugt. Op 14 februari 1910 treedt Abraham in Leiden in het huwelijk met Josephina Louise Veenhuijzen. Uit dit huwelijk worden drie kinderen geboren. Abraham is Hervormd predikant. Hij heeft zijn studie theologie gedaan in Leiden (1903) en Groningen (1906). In 1907 wordt hij benoemd tot candidaat voor den Heiligen Dienst. Abraham werkt achtereenvolgens als hulppredikant in Düsseldorf (1908-1909), als predikant in Tubbergen vanaf 1910 en in Lochem van 1914-1919 gevolgd door een eervol emeritaat van twee jaar. Later werkt hij als predikant in Usselo (1921) en in Rotterdam in de periode 1932-1942. Al tijdens zijn werk als Hervormd hulppredikant in Düsseldorf bleek Abraham een strijdbaar karakter te hebben. Zijn optreden tegen het onrecht dat sommige Nederlandse arbeiders daar trof, had tot gevolg dat hij Duitsland werd uitgezet. Abraham was van jongs af aan een overtuigd antimilitarist maar kwam na een bezoek aan Spanje, in 1938, op zijn antimilitaristische overtuiging terug. Reeds in 1933 protesteerde hij - met andere theologen - tegen de jodenvervolgingen in Duitsland. Na de inval van de Duitsers in mei 1940 hekelde hij vanaf de kansel fel en onbevreesd alle onrecht van de bezetters. Hij achtte zich geroepen, daar en in zijn catechisatie om zonder enige restrictie te spreken en deed dat ook. Duitsland noemde hij een zuiver imperialistische mogendheid, Seyss-Inquart een landverrader. Op zondag 1 september 1940, de dag na Koninginnedag, houdt hij een formele Oranjedienst, waarbij de gehele gemeente onder zijn leiding uit volle borst het Wilhelmus zingt met open deuren. Gelukkig loopt het goed af. Na verschillende malen door de Sicherheitsdienst ter verantwoording te zijn geroepen, werd hij na zijn preek van zondag 1 juni 1941 (1e Pinksterdag), op woensdag 11 juni 1941 gearresteerd en na verhoor in het Oranjehotel in Scheveningen gevangen gezet. Abraham heeft het daar heel moeilijk. De eenzaamheid, de onzekerheid, de machteloosheid drijven hem tot vertwijfeling. Eerst na bijna drie maanden mocht zijn vrouw hem voor het eerst opzoeken. Hij stond achter traliewerk, als een roofdier in zijn kooi en barstte in tranen uit, toen hij Josephine zag. Medegevangenen vertelden dat hij hen tot grote steun was. Na vier maanden eenzame opsluiting in Scheveningen volgt zijn overbrenging naar kamp Amersfoort op dinsdag 28 oktober 1941. In Amersfoort preekt hij nog, clandestien, twee zondagen. Na 14 dagen wordt Abraham doorgezonden naar het concentratiekamp Dachau, waar hij op vrijdag 28 november 1941 aankomt. In de toon van zijn brieven komt diepe overgave en rust. Hij heeft bloedvergiftiging in zijn arm en moet daarom te bed liggen. Maar de arm geneest. Hij heeft nog steeds goede hoop op terugkeer: “Tot hiertoe ben ik door Gods genade en hoede doorheen gekomen en ik hoop jullie nog terug te zien en bid vurig dat God mij nog weer naar huis en arbeid terug zal voeren”. Volgens berichten is Abraham na zijn laatste brief zwaar mishandeld nadat hij in goed vertrouwen aan een andere gevangene het een en ander verteld had over zijn ervaringen van corruptie door drie medegevangenen. Deze hebben hem hierop zo mishandeld dat hij met een bebloed gelaat weer moest worden opgenomen in het ziekenverblijf waar hij na enkele dagen is overleden. Het lichaam van Abraham Rutger Rutgers is tijdens de oorlog gecremeerd in München. Na de oorlog is zijn urn met asresten daar aangetroffen door de Nederlandse Oorlogsgravenstichting. Vervolgens is de urn bijgezet op het Nederlands ereveld Frankfurt am Main.