Archief van de Operettevereniging Harmonie te Den Helder, 1893-2002 (2004)

Bereik en inhoud Oprichting De Operette Vereniging Harmonie te Den Helder werd in 1893 opgericht als “Harmonie”, Zang- en Reciteer-Vereeniging van Nederlandsch Hervormde Protestanten te Den Helder. Deze zangvereniging is de verzelfstandigde voortzetting van het zangkoor “Vooruitgang”, een onderafdeling van de godsdienstige vereniging van die naam. In 1893 leek het voortbestaan van het zangkoor Vooruitgang onzeker. Op initiatief van kernlid de weleerwaarde heer ds. Granpré Molière werd het koor van de vereniging losgeweekt en ging het onder eigen bestuur, met dhr. J.F. Schellinger als eerste president, zelfstandig verder als vereniging onder bovengenoemde naam. Het uitbreken van WO II in 1940 maakte een tijdelijk einde aan het bestaan van de vereniging. Op 6 augustus 1945 pakten bestuur en leden de draad weer op. In de notulen van de bestuursvergadering van 8 augustus 1958 is de eerste vermelding te lezen van de naam Operette Vereniging Harmonie. Deze naam werd nooit officieel vastgelegd maar bleef gehanteerd voor dagelijks gebruik. Op de algemene ledenvergadering van januari 1991 werd voorgesteld om in het kader van het 100jarig bestaan de naamgeving te wijzigen, maar hier kwam men in juni toch van terug. Statuten en reglement Volgens de statuten van 1904 stelde Harmonie zich ten doel om door het instuderen van de zang- en reciteerkunst zich gemeenschappelijk te ontwikkelen en hierdoor de maatschappelijke band van de Ned. Herv. Protestanten te bevorderen. Het doel zou bereikt worden door “Gewone Uitvoeringen” welke in overleg met de Herv. Predikanten tijdens de godsdienstoefeningen der Ned. Herv. Gemeente zouden worden gegeven en het geven van “Buitengewone Uitvoeringen” voor liefdadige doeleinden en feestelijke gelegenheden, “Buitengewone en Gewone Repetities en Vergaderingen” welke allen in overleg met de directeur door het bestuur zouden worden geregeld. In de loop der jaren werden reglement en statuten een aantal malen gewijzigd. Bij de op 29 april 1922 bij KB goedgekeurde statutenwijziging verdween het godsdienstige karakter van de vereniging. Het bestuur werd aanvankelijk ieder jaar tijdens de algemene ledenvergadering opnieuw gekozen. Bij de statutenwijziging van 1922 treedt van het bestuur jaarlijks een gedeelte volgens rooster af. In beide gevallen is het afgetreden bestuurslid direct herkiesbaar. In 1955 wordt een commissie Reglementsherziening in het leven geroepen. Wegens in het ongerede geraken van de statuten dreigde de goedkeuring te verlopen. Toen echter de originele statuten toch nog teruggevonden werden kon Harmonie in 1981 in het Verenigingsregister worden ingeschreven. Met de oprichting van het seniorenkoor Harmonie Plus in 1989 dienden voor heel Harmonie de leeftijdsgrenzen officieel vastgelegd te worden. Hiertoe werd hetzelfde jaar het huishoudelijk reglement gewijzigd. In 1994 en 1998 worden de statuten nogmaals gewijzigd. De wijzigingen hadden dit keer betrekking op minimum en maximum leeftijd van leden, opzegging en beëindiging van het lidmaatschap en de samenstelling van het bestuur. Omdat het huishoudelijk reglement en de statuten elkaar op dit gebied tegenspraken werden de statuten in januari 2002 wederom gewijzigd en werd vastgelegd dat het verenigingsjaar van Harmonie loopt van1 mei tot 30 april. Opheffing Harmonie begon in 1893 met 55 leden. In de loop der jaren schommelde het ledenaantal tussen de 50 en circa 80 leden. Vanaf 1989 konden oudere leden overstappen op Harmonie Plus, het ouderenkoor. Vanaf midden jaren 90 liep het ledenaantal gestaag terug. Dit baarde het bestuur ernstige zorgen. Minder leden betekende minder contributie en minder inkomsten. Niet alleen kwam hierdoor de betaling aan dirigent en regisseur in gevaar, ook het uitvoeren van (dure) operettes kwam op de tocht te staan. Het bestuur deed er alles aan om het tij te keren: van de leden en donateurs werd een grotere financiële bijdrage gevraagd, het aantrekken van leden kwam bovenaan de actiepuntenlijst, de zelfredzaamheid werd vergroot en er werd gezocht naar goedkopere uitvoeringen. Het mocht niet baten. Harmonie kreeg te maken met een veranderende tijdgeest waardoor de belangstelling van het publiek voor operettes afnam. Menig operettevereniging ging in deze periode ten onder. Over de datum van opheffing werd geen zekerheid verkregen. Volgens de laatste voorzitter, dhr. F. Algra, werd Harmonie rond 2002/2003 opgeheven, maar volgens de website werden er in 2006 nog voorstellingen gegeven. Stukken betreffende de opheffing werden niet aangetroffen. Directeur/Dirigent De stukken werden ingestudeerd onder leiding van directeur (dirigent) W. Kuijk. Na een conflict stapt deze in 1898 op. Een vervanger was direct beschikbaar. Dhr. Schwantje, een van de leden, had al vaker de functie van directeur waargenomen. In 1906 werd hij bedankt en vervangen door muziekonderwijzer dhr. Joh. Brands. In 1913 stapt dhr. Brands op en wordt opgevolgd door dhr. Pieters. In 1919 wordt dhr. Brizee aangetrokken als directeur. Deze geeft in 1930 aan te willen vertrekken om gezondheidsredenen. Hij werd opgevolgd door dhr. Jac Bos (1930-1940). Na de Tweede Wereldoorlog in 1945 wordt de heer Willems aangesteld. Doch in 1946 wordt deze bedankt en komt Jac. Bos terug als directeur. Door zijn vertrek naar Amerika in 1949 bedankt dhr. Bos weer en wordt dhr. Arisz als directeur aangetrokken. Deze wordt in 1956 opgevolgd door dhr. W. Janssens. Deze wordt nog hetzelfde jaar ontslagen en opgevolgd door dhr. P. van Zanten. Dhr. L. Pielage is dirigent van 1958 tot 1972. Nadat in datzelfde jaar twee nieuw aangetrokken directeuren net zo snel vertrokken als ze kwamen werd in 1973 dhr. Edwin Wolf aangetrokken. Deze gaf in 1977 het dirigeerstokje over aan dhr. Kruyer. Het is voor Harmonie blijkbaar erg lastig om een directeur te houden want eind 1979 zijn er alweer besprekingen gaande met de beoogde opvolger dhr. Wil Luiken. Deze blijft lang in dienst, hij dient pas in 1993 zijn ontslag in. Zijn opvolger is dhr. Aldert Fuldner. Deze neemt na een aantal jaren afscheid en met ingang van 2001 staat D. Bakker als dirigent op de loonlijst. Al snel trekt deze zich terug en wordt Wil Luiken gevraagd om Harmonie tijdelijk bij te staan. Regisseur In 1912 werd, met de bedoeling voor slechts een jaar, regisseur Kokelaar aangetrokken. Hoelang Kokelaar bij de vereniging blijft vermelden de notulen niet. Wel dat in 1935 afscheid genomen wordt van regisseur H. Bruijn die dertien jaar met de Harmonieleden gewerkt heeft. Opvolgend regisseur is het lid dhr. Gras. Twee jaar later wordt het lid dhr. Janssen als regisseur aangesteld. In 1938 wordt dhr. Manshanden tot regisseur aangesteld. In mei 1940 wordt dhr. H. Bruijn weer regisseur. Rond 1956 tekenen de heren van Straaten en Steffens voor de regie. Deze laatste stapt in 1968 op. Uit bezuinigingsoverwegingen neemt dan voorzitter Koster de rol van "1ste" regisseur op zich en houdt deze vast tot eind 1982 dhr. Ben Jansen uit Hoorn als regisseur in dienst wordt genomen. In 1984 zegt Ben zijn baan bij Harmonie op en wordt hij opgevolgd door mw. M. van der Swart. Zij vertrekt binnen een paar maanden, waarna voorzitter Koster weer even tijdelijk regisseert en Ben Jansen wordt terug gevraagd. In 1996 staat Maarten Weel als regisseur in de notulen vermeld en in 1997 wordt regisseur Joop Verbruggen wegens een hartinfarct in november vervangen door Ben Jansen. Uit de notulen blijkt dat er vaak gewerkt werd met meerdere regisseurs tegelijk, waarvan de "1ste" regisseur vaak de betaalde kracht blijkt te zijn en de "2de" een lid van de vereniging. Dat zowel dirigenten als "1ste" regisseurs kort bij de vereniging vertoeven of meerdere malen weer ten tonele worden gevoerd ligt mede in het feit dat zij vaak bij meerdere orkesten of verenigingen werken en per repetitie of uitvoering betaald werden. Soms ook bleek er tussen dirigent/ regisseur en koorleden geen “chemie” te zijn, klikte het niet, wat zich uitte in wrevel en spanningen, gevolgd door ontslag uit eigene beweging of op initiatief van het bestuur. Orkest Per 1 januari 1931 beschikte Harmonie over een orkestafdeling. Met de opbrengsten van een loterij werden de onkosten voor de aanschaf van instrumenten worden bestreden. Na de Tweede Wereldoorlog is het orkest verdwenen en maakte men gebruik van gastorkesten. In 1949 is er weer een eigen orkest. Bij bepaalde uitvoeringen kon het orkest rekenen op ondersteuning van ingehuurde musici of muzikanten van bevriende verenigingen. Harmonie “Plus” In verband met het feit dat meerdere leden vaak tot op (te) hoge leeftijd lid bleven van Harmonie wordt in mei 1989 een eigen seniorenkoor opgericht: Harmonie + (Plus). Met een eigen bestuur, maar onder de hoede van het bestaande Harmonie. Voor de leden die overstappen naar Harmonie Plus blijven de jaren tellen voor jubilea. Oud-voorzitter D. Koster neemt de coördinatie op zich; "1ste" dirigent is dhr. Snaphaan en dhr. Vader treedt op als "1ste" repetitor. Beschermheerschap Het in 1893 nieuwgekozen bestuur zocht een invloedrijke beschermheer en vond deze in de persoon van de weleerwaarde heer ds. W. Beekhuis. In 1899 werd de dominee naar elders beroepen. In ds. Van der Ven vond men in 1901 een waardige opvolger. In 1904 gaat het beschermheerschap korte tijd over op ds. E.L. Nauta. Van 1904 tot 1908 is ds. Griethuijzen beschermheer. Daarna volgde ds. Onnekes. Vanaf 1931 had Harmonie steeds de burgemeester van de stad als beschermheer. Na 1980 reppen de notulen niet meer over beschermheerschap. Door de invloed van de eerste beschermheer ds. W. Beekhuis kwam de vereniging zeer korte tijd na de oprichting aan ruim 130 begunstigers. Dit aantal steeg langzaam maar gestadig en in de jaren 90 zijn er circa 1000 begunstigers. Repetitieruimte De repetities werden aanvankelijk gehouden in de Doopsgezinde kerk, in 1898 korte tijd in het Nutsgebouw en daarna in Tivoli. In 1901 verhuisden de repetities naar een van de zalen van het Casinogebouw en twee jaar later zag men zich gedwongen uit te wijken naar een zaal in “Ons Huis”. Vanaf 1918 werden de repetities gehouden in het “Jongelingsgebouw” in de Spoorstraat. Na de Tweede Wereldoorlog kon men niet meer terecht op dit adres. In het najaar van 1945 werd met man en macht gewerkt om een ruimte aan de Bierstraat geschikt te maken als repetitieruimte. In november vonden daar de eerste repetities plaats. De vereniging raakte deze ruimte op een vervelende manier kwijt, maar kon vanaf 2 december 1946 gelukkig terecht in een lokaal van de Fröbelschool aan de Narcisstraat. In 1958 worden de repetities gehouden in een ruimte van een gebouw aan de Koningdwarsstraat. In 1968 wees het gemeentebestuur Harmonie het gebouw aan de "1ste" Vroonstraat nr. 11 toe. Dit gebouw werd in de jaren 90 door de vereniging gekocht.