Archief van de gemeente Langedijk, 1941-1989

Bereik en inhoud Oorspronkelijke inleidingen en bijlagen Geschiedenis van de gemeente Langedijk In de Tweede Wereldoorlog, op 1 augustus 1941, werden op bevel van de Duitse bezetter de vier dorpen Broek op Langedijk, Zuid-Scharwoude, Noord-Scharwoude en Oudkarspel samengevoegd tot één gemeente, de gemeente Langedijk. “De lange dijk” bestaat nu ruim 10 eeuwen, met als noordelijkste dorp Oudkarspel. Tussen Oudkarspel en Vroonen lag destijds een moerassig gebied vol meren, poelen, met her en der wat klein geboomte. Eigenaar graaf Dirk II gaf het gebied als geschenk aan het klooster St. Adelbert te Egmond. Waarschijnlijk in opdracht van de monniken uit dat klooster werd duizend jaar geleden een 7.5 kilometer lange dijk gelegd tussen Oudkarspel en Vroonen. Of de dijk nu bedoeld was als waterkering of als verbinding met Schagen is nog steeds niet bekend. De dijk was in elk geval aanleiding voor meer mensen om zich in dit gebied te vestigen. Zo ontstond in het jaar 1063 het dorp Broek op Langedijk. In een oud geschrift (overdracht door de bisschop van Utrecht aan de kerk te Schoorl) vindt men de kapellen van de dorpen Zuid-Scharwoude (Sudrekercha), Noord-Scharwoude (Bernarduskercha) en Oudkarspel (Aldenkercha) voor het eerst genoemd in 1094. De bewoners langs de dijk vonden hun bestaan in de veeteelt en landbouw. Zij veranderden het moeras in een vruchtbaar eilandenrijk door het graven van vaarsloten. Het belangrijkste wat hier verbouwd wordt, is kool. Langedijk staat bekend als de grootste kooltuin van Europa. In Broek op Langedijk staat tevens de oudste en waarschijnlijk ook enige doorvaarbare groenteveiling in Europa. Dit komt omdat een tuinder zijn bloemkool ging verkopen bij de Bakkersbrug in Broek op Langedijk. Hier kwamen de schippers bijeen die de producten overnamen voor vervoer naar Amsterdam en andere steden. De bloemkool was in 1887 schaars. De tuinder kreeg diverse prijzen aangeboden. Dat bracht hem aan het twijfelen. Welke handelaar zou hem de beste prijs geven? Toen kreeg hij het voorstel om zijn bloemkool te gaan veilen. Hiermee was het veilingwezen geboren. De eerste jaren werd in de open lucht geveild, aan een kade. Later werd er een veilinggebouw neergezet. Hiermee had Langedijk een wereldprimeur: de eerste doorvaarbare groenteveiling. Toen langs de dijk zoveel woningen waren gebouwd dat er geen enkele meer bij kon, ging men op de dichtstbijzijnde eilanden bouwen, die te bereiken waren via bruggetjes over de Voorburggracht. De constructie van de gemeente (de Dorpsstraat als lang lint, nauwelijks zijwegen en overal water) veroorzaakte een slechte bereikbaarheid over de weg. Daardoor kwamen moderne ontwikkelingen in Langedijk later op gang dan in de omgeving. In 1964 viel het besluit om de vaarpolder te veranderen in een rijpolder. De ruilverkaveling betekende een belangrijke verandering. De meeste sloten werden gedempt, de Voorburggracht veranderde in een belangrijke verkeersader. Het bevolkingsaantal, lange tijd stabiel gebleven, groeide sterk. In 1415 telde Langedijk ongeveer 1200 inwoners. Vijf eeuwen later (in 1950) waren dit er 8437. Op dit moment, in het jaar 2004, telt de gemeente ruim 25000 inwoners. Geschiedenis van de archieven Het bewerkte archief van de gemeente Langedijk beslaat de periode van augustus 1941-december 1989. Deze periode ligt tussen twee gemeentelijke herindelingen Het archief is voor zover bekend het complete archief van de gemeente Langedijk. De dossiervorming is over het algemeen redelijk te noemen. Opvallend is dat het gebruik van straatnamen of andere aanduidingen van de geografische locatie vaak achterwege werd gelaten. In 1985 is er voor het eerst vernietigd. Van de voorliggende periode. 1941-1985 zijn er geen aanwijzingen gevonden dat er bescheiden zijn vernietigd. Verantwoording van de inventarisatie In 2003 ben ik begonnen met de opleiding VVA. Dit met de bedoeling om het archief van de gemeente Langedijk 1941-1989 zodanig te bewerken dat dit archief kan worden overgedragen aan het Regionaal Historisch Centrum Alkmaar. Dit archief bevat ongeveer 80 meter te bewerken archief. Het jaar 1941 is hier het beginjaar, omdat in dit jaar de gemeente Langedijk is ontstaan, door het samenvoegen van de voormalige gemeenten Broek op Langedijk, Zuid-Scharwoude, Noord-Scharwoude en Oudkarspel. Het jaar 1989 is het eindjaar, omdat op 1 januari 1990 de gemeenten Langedijk en Sint-Pancras in één gemeente zijn opgegaan De gedeponeerde archieven zijn als plaatsingslijsten beschreven. De selectie tot vernietiging is gebeurd conform de “Lijst van voor vernietiging in aanmerking komende stukken in gemeentearchieven” uit 1983. Verder is er gebruik gemaakt van de “Handleiding opbouw bestuursarchief gemeente” van het ODRP. Alle stukken zijn materieel verzorgd, dat wil zeggen ontijzerd en voorzien van zuurvrije omslagen en verpakt in zuurvrije dozen. De opmaak en opbouw van de inventaris is conform de huisstijl van het Regionaal Historisch Centrum Alkmaar. Voor bewerking had het archief een omvang van 80 meter. Na bewerking rest hiervan nog 56 meter. Het archief is openbaar, met uitzondering van een aantal stukken waarvoor een openbaarheidsbeperking van 75 jaar geldt. Hierbij wil ik tevens de heer A. Zuurbier, archivaris bij het Regionaal Historisch Centrum Alkmaar, bedanken voor de tijd die hij heeft gestoken in de begeleiding voor het tot stand komen van deze inventaris. Aanvulling 2013 In 2013 werd in deze inventaris een aanvulling verwerkt. Deze is terug te vinden vanaf het inv. nr. 1261. Willy Deimveld, Alkmaar