Hervormde Gemeente te Middelburg, (1738) 1918-1994

Inleiding De archieven van de Hervormde Gemeente te Middelburg zijn in vier etappes overgedragen: in 1991 het eerste gedeelte aan het Gemeentearchief Middelburg (Aanwinst GAM 1991.37), in 2000 en 2002 aan het Zeeuws Archief het tweede gedeelte (Aanwinst ZA 2000.73, thans inv.nrs 169-173 en Aanwinst ZA 2002.7, thans inv.nrs 174-224) en in 2003 het derde gedeelte (Aanwinst ZA 2003.41, thans inv.nrs 1101-5308). In 2000 werd ook nog het archief van het 'Ministeriefonds' (Aanwinst ZA 2000.109, thans inv.nrs 6101-6121) overgedragen. Het eerste deel werd in 1992 van een plaatsingslijst voorzien. Over deze bewerking is geen verslaglegging aangetroffen. Duidelijk is dat bij de overdracht alle registers in de eerste dozen waren geborgen, als gevolg waarvan de notulen- en brievenboeken van verschillende archiefvormers door elkaar in de plaatsingslijst beschreven zijn. In 2002 is getracht met de hierna volgende indeling naar hoofd-archiefvormers hierin enige mate van ordening aan te brengen. Er is daarbij geen onderscheid gemaakt naar deel-archiefvormers zoals kerkenraad, kerkvoogdij en diaconie omdat dat op basis van de bestaande summiere beschrijvingen vrijwel onmogelijk bleek en tot volledige herinventarisatie zou moeten leiden. Wel zijn op een aantal plaatsen al te vage beschrijvingen aangescherpt en verbeterd. Bij de summiere herschikking in 2002 is tevens het beginjaar van de in 1992 vervaardigde plaatsingslijst '(1663) 1743'-het eerste jaar gebaseerd op het foutief gelezen beginjaar van een gedrukte naamlijst en het tweede jaar op de aanvang van een toevallig bewaard gebleven oude serie rekeningen-tot realistischer en archivistisch juistere proporties teruggebracht: '(1743) 1918' (overigens is door de toevoeging van het archief van het 'Ministeriefonds' (zie hierna) het vroegste jaar '(1743)' later nog aangepast in '(1738)'). Aangenomen mag worden dat oudere stukken bij de brand als gevolg van het bombardement op Middelburg van 17 mei 1940 verloren zijn gegaan. Het tweede en kleinste deel van het archief, overgedragen in 2000 en 2002, is als supplement achter het bestaande archief beschreven (inv.nrs 169-224), eveneens zonder onderscheid naar deel-archiefvomers. Het derde deel van het archief werd overgedragen als gevolg van de fusie van de hervormde gemeente met de gereformeerde kerk tot Protestantse Gemeente Middelburg in het kader van het 'Samen op Weg'-proces. Voorafgaand aan de overdracht voorzag een speciaal daartoe ingestelde werkgroep van de hervormde gemeente het archief in 2002-2003 van een plaatsingslijst, waarna het archief in goede en toegankelijke staat werd overgedragen aan het Zeeuws Archief. Bij deze bewerking werd het archief geordend, ontijzerd, in stofmappen verpakt en vervolgens in archiefdozen gedaan. Alle voor het archief niet relevante stukken werden verwijderd. Het archief werd verdeeld over 152 dozen met de volgende hoofdindeling: Centrale Kerkeraad, Kerkvoogdij, Diaconie, Wijken en Overige. Het vierde deel, het archief van het 'Ministeriefonds', betrof het archief van de Beheerder van de fondsen van het Ministerie van predikanten van de Hervormde Gemeente Middelburg over de periode 1738-1985 en was voorzien van een inventaris met aanvulling. Besloten werd om dit als gedeponeerd archief aan het archief van de gemeente toe te voegen (inv.nrs 6101-6121). Op dit archief is een afzonderlijke inleiding aanwezig. Duidelijk mag zijn dat deze plaatsinglijsten idealiter in de toekomst nog eens op archivistisch verantwoorde wijze tot één definitieve inventaris samengevoegd zouden moeten worden. Dan zou ook het samenstellen van een institutioneel-historische inleiding de toegankelijkheid van de bestanden aanzienlijk kunnen verbeteren, aangezien ook de geschiedenis van de Hervormde Gemeente te Middelburg maar zeer fragmentarisch is vastgelegd. Om het gemis hiervan èn het verloren gaan van het oud-archief enigszins te compenseren volgt hierna een overzicht van publicaties waarin aspecten van de geschiedenis van de Hervormde Gemeente te Middelburg zijn beschreven. De onderzoeker dient er rekening mee te houden dat het archief van de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden (VVH) te Middelburg als afzonderlijk bestand in het Zeeuws Archief is ondergebracht. Voor de archivalia van de VVH en voorganger, de 'Koorkerkgemeenschap' en het verenigingsgebouw 'De Schakel' wordt daarom verwezen naar het archief van de VVH over de periode (1862) 1895-1981 ( toegang 1705 ), welke is voorzien van een inventaris die in 1989 in de inventarisreeks van het Gemeentearchief Middelburg werd gepubliceerd, en waaraan inmiddels enkele nog onbeschreven aanvullingen zijn toegevoegd. Bij bronverwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende vermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), archief Hervormde Gemeente Middelburg (HG Middelburg), inv.nr(s) ..., daarna afgekort tot: ZA, HG Middelburg, inv.nr(s) ... Literatuur J. Ab Utrecht Dresselhuis, De Waalsche gemeenten in Zeeland, voor en na de herroeping van het edict van Nantes. Eene bijdrage tot de geschiedenis van de Hervormde Kerk in de Nederlanden (Bergen op Zoom 1848) Anoniem ['Vrienden van de waarheid'], De kerkelijke strijd bij de Nederduitsche Hervormde Gemeente te Middelburg sedert de maand september 1855 bevattende onder andere de tusschen den kerkeraad, het college van heeren predikanten en 's lands regering gewisselde stukken (Rotterdam 1857) Bevindt zich in inv.nr 117. P.J. Doets en J.J. de Reij, 75 jaar Vereniging van Vrijzinnige Hervormde Middelburg ([Middelburg 1970]) Naamlyst der predikanten, ouderlingen en diakenen die de Engelsche Gereformeerde Gemeente te Middelburg bediend hebben sedert hare oprechting in den jare 1623, tot op den tegenwoordigen tyd, benevens enige byzonderheden die gemeente betreffende (Middelburg 1770) Bevindt zich in inv.nr 116. Naam-Lyst van alle de predikanten der Nederduitsche Gereformeerde Kerke te Middelburg (z.p. [c. 1800]) F. Nagtlas, De algemeene kerkeraad der Nederduitsch-Hervormde Gemeente te Middelburg van 1574-1860 (Middelburg 1860) P. Sijnke, A. van Waarden-Koets, De Oostkerk. 'Een heerlyk stuk der Hedendaagsche Bouwkunde'. Geschiedenis en restauratie van de Middelburgse Oostkerk (Goes 1997)