Nico Hartzuiker

Nico Hartzuiker groeide op in een arm, socialistisch arbeidersgezin in Amsterdam. Na de dood van zijn vader moest hij al jong werken om het gezin te ondersteunen. Hij volgde de ambachtsschool en werd bankwerker, net als zijn vader. Politiek werd hij beïnvloed door socialistische en communistische ideeën, mede door de opvang van Duitse vluchtelingen in zijn huis en contacten met linkse organisaties. In oktober 1936 zat hij kort in militaire dienst. In januari 1938 vertrok Hartzuiker naar Spanje om te vechten in de Spaanse Burgeroorlog bij de Internationale Brigaden, waar hij als moedige soldaat en groepsleider (cabo) werd gewaardeerd. Hij vocht onder andere bij de slag om de Ebro, waar hij gewond raakte door een dumdumkogel. Na herstel in een ziekenhuis in Barcelona keerde hij eind 1938 terug naar Nederland, waar hij vanwege zijn deelname aan de strijd aanvankelijk als verdachte werd behandeld en zijn nationaliteit werd ingetrokken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Hartzuiker als dwangarbeider naar de Oekraïne gestuurd, een traumatische ervaring die hij erger vond dan de Spaanse oorlog. Na een verlof in 1943 dook hij onder. Zijn moeder zette zich in voor joodse onderduikers. Na de oorlog had hij moeite met werk vinden vanwege zijn stateloosheid, maar dankzij een communistische wethouder kon hij bij de Amsterdamse gemeentetram aan de slag. Pas in 1967 kreeg hij zijn Nederlandse paspoort terug. Hartzuiker bleef zijn hele leven politiek geëngageerd en was een bedachtzaam, zachtmoedig man die zijn idealen trouw bleef. Hij ontwikkelde zich autodidactisch, schreef over sociale geschiedenis en was een begaafd aquarellist. Na zijn pensioen verhuisde hij met zijn tweede vrouw naar Salzburg, waar hij later overleed.

Bron: IISG | Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog (tekst ingekort met behulp van AI)