Anthonie Willem Sakko

SAKKO (Anthonie Willem), geboren te Rotterdam op 4 oktober 1925. Hij woont in 1944 met het ouderlijk gezin in de Rotterdamse wijk Bloemhof, op het adres Hillevliet 45b. Bij de razzia van 10 november 1944 wordt Anthonie, samen met zijn oudere broer Cornelis, opgepakt, hij is dan 19 jaar. Vermoedelijk aan de Nassaukade moeten de broers aan boord van een rijnaak. In het ruim staat water dat tot over hun schoenen komt. Ze worden weggevoerd, via Amsterdam, het IJsselmeer en Kampen, naar Zwolle. Daarna moeten zij twee uur lopen naar Kamp Wezep, waar zij op 12 november 1944 aankomen. Daar verblijven zij bijna twee weken en zij vervelen zich enorm. Het leven in het kamp bestaat vooral uit wachten: van de ene maaltijd tot de andere en dan tot de slaaptijd is. “Ketelbinkie” is een geliefd liedje in het kamp; vooral de eerste regels beginnend met “Toen wij uit Rotterdam vertrokken …” kan men de mannen regelmatig horen brullen. Op 23 november 1944 vertrekken de broers met een grote groep. Een trein brengt de mannen van Wezep, via Hengelo en Enschede, naar het in Essen gelegen station Steele, waar de mannen twee dagen in de stilstaande trein moeten doorbrengen. Daarna worden zij in de ijzige kou met een trein zonder ruiten naar Hamm gebracht, waar zij op 26 november 1944 aankomen. Onderweg zien de mannen aan een stuk door kapotgebombardeerde treinen, locomotieven, fabrieken en woonhuizen. Ook Hamm is zwaargehavend en biedt de arriverende mannen een troosteloze aanblik. De omstandigheden zijn ellendig. Het Lager tocht aan alle kanten, het eten komt nooit op tijd en is te weinig, de meeste mannen hebben onvoldoende kleding, geen shag en geen zeep om hun vuile goed te wassen. Alle mannen worden tewerkgesteld bij de Reichsbahn. Anthonie komt bij het onderdeel Betriebswerk (remise), maar er is vrijwel geen werk. Om de mannen bezig te houden zoeken de Duitsers werk voor hen, maar doorgaans zijn het overbodige klussen. Vanaf het begin ligt het werk vaak stil door het aanhoudende luchtalarm, waardoor de mannen veel tijd moeten doorbrengen in schuilkelders. Veel mannen worden in de loop van de tijd ziek, diarree en t.b.c. komen het meest voor. Wanneer Anthonie op 13 januari 1945 een zieke maat begeleidt naar de ziekenbarak in Delecke, krijgt hij de gelegenheid om zijn broer Cornelis, die een dag eerder is overleden aan t.b.c. en reeds in een dichtgetimmerde kist ligt, nog een keer te zien. Om hun karige rantsoenen aan te vullen gaan de mannen vaak “de boer op”: klusjes verrichten voor mensen in ruil voor eten, drinken en sigaretten. Sommigen hebben hiervoor zelfs een vast “adres”. Gaandeweg merken de mannen dat de geallieerden oprukken. Dat is zichtbaar en hoorbaar maar ook merkbaar aan de leefomstandigheden van de Duitse bevolking en die van henzelf. Half februari 1945 wordt Hamm tweemaal zwaar gebombardeerd, de spoorbaan is flink beschadigd, waardoor er nog maar amper treinen kunnen rijden. Anthonie wordt overgeplaatst naar het zo’n 18 km ten zuiden van Hamm gelegen Werl. Van 28 februari 1945 tot 10 april 1945 (zijn mogelijke bevrijdingsdatum) werkt Anthonie bij de gistfabriek van de firma F. Wulf. Vermoedelijk bereikt hij in mei/juni 1945 veilig Rotterdam. Anthonie overlijdt op 4 mei 2018 in Rotterdam, 92 jaar oud.

Bron: Stadsarchief Rotterdam