Besmeurd met pek en veren: ‘Moffenmeiden’ als zondebok
Na de bevrijding vindt op straat een goed georganiseerd modern volksgericht plaats. Vrouwen die omgingen, of een relatie hadden met Duitse soldaten, worden in het openbaar kaalgeschoren en in sommige gevallen met pek ingesmeerd, met veren bestrooid en daarna in een kar rondgereden.
Janneke Jorna
In Delft worden 'moffenmeiden' kaalgeschoren en krijgen een hakenkruis op hun hoofd gesmeerd.
Oorlogsbronnen | NIOD
Zelfverrijking of liefde
Tijdens de bezetting hebben naar schatting tussen de 120.000 en 150.000 vrouwen een relatie met een Duitse militair. Deze relaties worden vaak gezien als een vorm van zelfverrijking, de vrouwen krijgen extra voedsel en luxe goederen toegestopt. Ook zouden ze van de ene naar de andere soldaat gaan en NSB sympathieën hebben. Deze motieven komen allemaal voor, maar ook de liefde speelt een rol. Het kaalknippen van vrouwen gebeurt op tenminste 188 plaatsen in bevrijd Nederland, de Binnenlandse Strijdkrachten spelen hierin een grote rol. Toch zijn er veel lokale verschillen.
Na het kaalknippen krijgt de vrouw een hakenkruis op haar gezicht gesmeerd.Oorlogsbronnen | NIOD
"De grootste puzzel was de kwestie moffenmeiden. Op sommige plaatsen is door de OD geknipt, op andere door de Canadezen, weer op andere plaatsen verboden de Canadezen het. In de ene plaats werd wel geknipt en in andere weer niet."
Verslag Binnenlandse Strijdkrachten Zuid-Beveland
Organisatie
Ordedienst
De Ordedienst (OD) ontstond in zomer van 1940. Het was de illegale organisatie die tijdens de Duitse bezetting werd opgezet om na de bevrijding te kunnen optreden en de orde te bewaren.
Meer over OrdedienstKaalscheren 'moffenmeiden'
Wraak
Met dit zuiveringsritueel vangen de vrouwen een groot deel van de wraaklust op. Na vijf bezettingsjaren is er een enorme behoefte om af te rekenen met de bezetting. De opgekropte angst uit zich in wraakgevoelens. Het kaalknippen en vernederen van vrouwen voelt als een vorm van gerechtigheid. Dit is mogelijk in de chaotische situatie vlak na de bevrijding. Er heerst een machtsvacuüm: de Duitse bezetter is vertrokken en het nieuwe gezag is op veel plaatsen nog niet aanwezig. Wanneer dit wel aanwezig is wordt het kaalknippen van vrouwen gezien als een manier om de volkswoede te kanaliseren.
"Het was een sensatie hoor. Ik vond het prachtig, ik heb ervan genoten. Ik had mijn broer verloren, ik had die vijf oorlogsjaren zo veel meegemaakt. Ik had gewoon een hekel aan iedereen die met de Duitsers geheuld had."
TinaVerzetsvrouw die verzetskranten rondbracht en ooggetuige van kaalknippen
Moraal
Met het toenmalige seksuele moraal waren Nederlandse vrouwen die met Duitsers omgingen zedeloze landverraders. Het afknippen van het haar is vooral symbolisch, hiermee wordt de nationale trots hersteld. Ook wordt met het kaalknippen het patriarchaat hersteld. Daarom kon het gebeuren dat Utrechtse mannen in september 1945 vrouwen die met Canadezen gaan proberen kaal te knippen. De Canadezen weten dit te verhinderen, hier waren mannen aanwezig om de vrouwen te beschermen.
"Waarom ben ik kaalgeschoren? Of is het soms omdat ik in het begin van de oorlog een slok bier aangenomen heb?"
41 jarige weduwe uit Roosendaal
Bronvermelding
- Rianne Oosterom, Moffenmeiden. Over soldatenliefjes, knippers en omstanders: een geschiedenis in verhalen.
