Duitse soldaten als toerist in bezet Nederland
Oorlogstoerisme is van alle tijden. Zo reizen Britse toeristen en nabestaanden naar de loopgraven en grafvelden van de Eerste Wereldoorlog in Noord-Frankrijk. Het Tweede Wereldoorlog-toerisme begint zelfs al tijdens de oorlog. Nieuwsgierige Nederlandse toeristen gaan al in 1940 naar de Grebbeberg om het slagveld te bekijken en de gesneuvelde soldaten te eren op de begraafplaats. Duitse soldaten vergapen zich in datzelfde eerste oorlogsjaar aan het gebombardeerde Rotterdam.
Janneke Jorna
Maar er is ook een andere vorm van oorlogstoerisme, de hier gestationeerde Duitse soldaten maken typische toeristische uitstapjes in bezet Nederland. Je komt ze tegen op het strand in Scheveningen, in Volendam, op de Amsterdamse rondvaartboten en in de dierentuin. Veel van de vaak jonge soldaten zijn voor hun komst naar Nederland nog nooit buiten hun eigen geboortedorp of -streek geweest. Gestationeerd in Nederland hebben ze ineens de kans om een ander land te verkennen. Zo vinden ontmoetingen tussen Duitse militairen en de Nederlandse bevolking plaats.
Thema
Accomodatie
Accommodatie is het zich schikken naar de omstandigheden c.q. nieuwe gezagsverhoudingen. In het dagelijks leven werd meegewerkt aan of weggekeken van Duitse maatregelen. Dit gebeurde uit angst en de wens om de samenleving intact te houden. Accommodatie staat niet gelijk aan Collaboratie.
Meer over Accomodatie"Benut je verblijf hier om de culturele schatten te leren kennen. Besef dat je je in het land van Rembrandt bevindt."
Was jeder Deutsche in den Niederlanden wissen mussBrochure voor Duitse militairen
Duitse militairen op het strand in Scheveningen op 14 juli 1940Oorlogsbronnen | Beeldbank WO2 | NIOD
Een Amsterdamse rondvaartboot in de zomer van 1940Oorlogsbronnen | Beeldbank WO2 | NIOD
In hun vrije tijd of tijdens kort verlof trekken militairen er vaak samen op uit. Zo’n één op de tien Duitsers bezit een camera bezat, ook veel Duitse militairen dragen een fototoestel bij zich. Daarmee fotograferen ze de toeristische uitjes die ze maakten. De foto’s, die vaak begeleid met een brief naar het thuisfront worden opgestuurd, tonen zeker in de eerste bezettingsjaren blije en zorgeloze soldaten. De soldaten weten precies wat de achterblijvers willen zien: hun geliefde is gezond en heeft het goed. De foto's worden ook door de Duitse staat als propaganda ingezet. Het is een soort reclame voor de voorbeeldig gedragende Duitse Wehrmacht.
"Ieder van ons kan meewerken aan de opbouw van het nieuwe Europa, hetgeen niet met de macht der bajonet tot stand komt, maar met de kracht van de Germaanse geest."
Was jeder Deutsche in den Niederlanden wissen mussBrochure voor Duitse militairen
Duitse militairen worden aangemoedigd te fotografen, er worden zelfs fotowedstrijden gehouden. Dit beidt vermaak, maar er ligt ook een propagandistisch motief aan ten grondslag. De beelden worden gebruikt om de saamhorigheid tussen de twee ‘Arische’ volken te tonen. De verbroedering moet leiden tot geleidelijke nazificering van de Nederlandse maatschappij.
Thema
Propaganda
Propaganda is een vorm van communicatie waarbij door de belanghebbende partij wordt getracht aanhangers voor haar gedachtengoed te winnen door het bespelen van de publieke opinie. Dit wordt bewerkstelligd door het bewust verspreiden van eenzijdige en/of verzonnen informatie.
Meer over Propaganda
Duitse militairen op het strand in Scheveningen in mei 1940Oorlogsbronnen | Collectie Spaarnestad
Duitse soldaten in Artis in mei 1940Oorlogsbronnen | Wiel van der Randen | Collectie Spaarnestad
Mislukking
In de loop van de bezetting stelt de Nederlandse bevolking zich steeds vijandiger op richting de Duitse militairen. De pogingen tot verbroedering en geleidelijke nazificering blijkt mislukt. De bereidwilligheid van de Nederlandse bevolking om met Duitse soldaten te poseren en lol te maken voor de camera verdwijnt grotendeels.
Het omslaan van de sfeer in bezet Nederland heeft er in combinatie met de kerende oorlogskansen aan het Oostfront voor gezorgd dat Duitse soldaten steeds minder toeristische tripjes maken. Ook wordt fotograferen lastiger vanwege het toenemende gebrek aan benodigdheden voor het maken en afdrukken van foto’s. Het resultaat: een grote daling van het aantal toeristische kiekjes door Duitse soldaten en een forse afname van deze bijzondere vorm van oorlogstoerisme na 1942.
