Golven olie en vrachten bauxiet
Nadat Nederland in mei 1940 door Duitsland is bezet, worden ook de Nederlandse koloniën meegesleept in de Tweede Wereldoorlog. Wanneer Japanse troepen Nederlands-Indië in maart 1942 innemen, hebben de Amerikanen zich al over Suriname en de Antillen ontfermd. Beide koloniën bezitten bodemschatten die van groot belang zijn voor de geallieerde oorlogsindustrie: olie op de Antillen en bauxiet in Suriname.
Nazipropaganda
Vanaf eind 1941, vlak voor de aanval op Pearl Harbor, worden Amerikaanse militairen ingezet om deze cruciale industrieën te bewaken. De aanwezigheid van Amerikaanse militairen brengt nogal wat teweeg. Al voor hun komst waarschuwt minister-president Gerbrandy via Radio Oranje dat nazipropaganda dit zal uitbuiten. En dat klopt, Anton Mussert zet een propagandacampagne op met de boodschap dat Suriname en de Antillen “nu verraden en verkwanseld” zijn. De Amerikaanse aanwezigheid zal volgens hem het einde van deze Nederlandse koloniën betekenen.
De Aanval op Pearl Harbor was de Japanse verrassingsaanval op de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor. Deze aanval op 7 december 1941 bracht Amerika in de Tweede Wereldoorlog.
Meer over Aanval Pearl HarborNSB-propagandafilm over het 'Nederlands Imperialisme' in Oost- en West-Indie. Met kaarten en vlaggen wordt een (onjuist) beeld van de koloniale geschiedenis gegeven.
Filmdienst der NSB | Beeld en Geluid | Publiek domeinAnton Adriaan (Ad) Mussert (Werkendam, 11 mei 1894 – Den Haag, 7 mei 1946) was ingenieur en de oprichter en leider van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Vanaf december 1941 was zijn beweging de enige toegestane politieke partij in Nederland. Mussert kreeg een jaar daarna van de bezetter de titel 'Leider van het Nederlandsche volk'. Na de bevrijding werd hij schuldig bevonden aan hoogverraad en ter dood veroordeeld. Bron: WO2Net Biografieën. Anton Mussert was the founder and party leader of the National Socialist Movement (NSB). He was a hydraulic engineer with the Province of Utrecht. Later he founded the NSB and led this movement until 1945. In the pre-war period, Mussert was unsuccessful in growing into a serious power factor. During the occupation, he was little more than a figurehead. He was sentenced to death at the end of '45 for aiding the enemy, attacking the constitutional government and trying to bring the Netherlands under foreign rule. On 10 June 1944, Mussert said at a large meeting in the Concertgebouw: 'There are those who will ask themselves: And where will you, leader, be when the invasion comes here to our country? Is your car ready? I can tell them, my comrades, I have made my decision. When the invasion comes, I will be in Utrecht under all circumstances. This morning I received a new uniform, that of a volunteer soldier in the German Wehrmacht. This uniform I will put on as soon as the invasion comes here.' At the time of his arrest on 7 May 1945 in The Hague, he was dressed in civilian clothes. Bron: https://research.annefrank.org/en/personen/63cc605f-c481-49b8-8ae8-603611295c16/
Meer over Anton MussertBuitenlandse troepen
Ook onder het koloniale bestuur is verzet tegen de komst van buitenlandse troepen. Voordat de Amerikanen komen, zijn er al Britse militairen in Suriname en de Antillen geweest. Zij zijn daar in mei 1940 tijdelijk gestationeerd om onder andere de olie-industrie te beschermen. Dit heeft een aanzienlijke deuk in het eergevoel van de Nederlandse gouverneurs van Suriname en de Antillen veroorzaakt. Nu zijn ze bang dat de Amerikaanse soldaten permanent blijven.
De Amerikaanse beveiligingsactie ter bescherming van de Baxietmijnen vond plaats op 24 november 1941. Ongeveer tweeduizend Amerikaanse soldaten kwamen naar Suriname om de productieplaats van de belangrijke stof te beschermen.
Meer over Amerikaanse Beveiligingsactie BaxietmijnenAanvaarding van het hulpaanbod
De Nederlandse regering in ballingschap denkt hier anders over. Zij ziet het grote economische en strategische belang van dit gebied voor de geallieerde oorlogvoering. De regering in ballingschap besluit daarom de zwakke verdediging van Suriname en de Antillen te versterken en aanvaardt het Amerikaanse hulpaanbod.
Een Regering in ballingschap is een politieke entiteit die beweert de wettelijke regering te zijn van een land, maar deze macht door omstandigheden niet kan uitvoeren. Een Regering in Ballingschap verblijft in een ander land. Tijdens de Tweede Wereldoorlog weken Koningin Wilhelmina en het Nederlandse kabinet uit naar het Verenigd Koninkrijk, in plaats van zich over te geven aan de bezetter.
Meer over Regering in ballingschapPieter Sjoerds Gerbrandy (Goëngamieden, 13 april 1885 – Den Haag, 7 september 1961) was minister-president van Nederland van drie regeringen in ballingschap tijdens de bezetting. Met zijn radiotoespraken was hij een inspiratie voor het verzet. Gebrandy was na de bezetting fel tegenstander van Indonesische onafhankelijkheid. Bron: WO2Net Biografieën. Pieter Sjoerds Gerbrandy was a member of the Dutch government in London. In September 1940 he was made a minister in the exiled government at the request of Queen Wilhelmina. In May 1942 he was appointed Minister of General Warfare. He lived in the Browns Hotel in the West End and was heard regularly on Radio Oranje in occupied Netherlands. On 10 May 1944 he spoke in London at the remembrance of the German invasion. The BBC broadcast this event, which was concluded by Van Dorp. Anne's entry of 11 May 1944 suggests that those hiding in the Annex had listened to this broadcast. In June 1947 Otto Frank sent him a copy of Het Achterhuis. In the accompanying letter he referred to these speeches. Gerbrandy wrote a thank you note on 4 July to the ‘Highly Esteemed Miss Frank’. Bron: https://research.annefrank.org/en/personen/5e486481-c829-4985-93bf-f249be6a309f/
Meer over Pieter Sjoerds GerbrandyBeschietingen olieraffinaderij
Gerbrandy krijgt gelijk. In februari 1942 wordt een olieraffinaderij op Aruba door Duitse U-boten beschoten. Vooral de scheepvaart wordt hard getroffen; diverse geallieerde schepen worden tot zinken gebracht. Hoewel de aanvallen uiteindelijk weinig schade aan de raffinaderijen toebrengen, veroorzaken ze wel grote paniek onder de lokale bevolking.
Operatie Paukenschlag was een Duitse aanval op de Amerikaanse scheepvaart, die vanaf januari tot juni 1942 plaatsvond in de Oostkust van de Verenigde Staten en de Caribische Zee. Door deze actie zonken honderden schepen. Hierdoor kwamen duizenden militairen om het leven, waarvan tientallen afkomstig uit Suriname en de Antillen.
Meer over Operatie PaukenschlagMilitairen uit Puerto Rico
De Amerikaanse aanwezigheid betekent niet het einde van het Nederlandse koloniale bestuur, zoals Mussert voorspelde. De komst van de Amerikanen zorgt voor een economische opleving, maar dit is van korte duur. Nadat het gebied in september 1943 als veilig wordt bestempeld, worden de Amerikaanse militairen vervangen door militairen uit het armere Puerto Rico. En wanneer Amerika eigen bauxietbronnen ontdekken, neemt de export flink af. De lokale economie zakt in. De laatst Amerikaanse troepen vertrekken in oktober 1947.