Audio-interview [lengte: 41 minuten] met Trees Sloekers-Van der Eijden over haar jeugd in Nederlands...

Audio-interview [lengte: 41 minuten] met Trees Sloekers-Van der Eijden over haar jeugd in Nederlands-Indië en ervaringen tijdens de oorlog. Theresia Maria Johanna ('Trees') Sloekers-Van der Eijden (Balikpapan (Borneo; Nederlands-Indië), 29 juli 1929 - 7 maart 2009) groeide op in een doktersgezin. Haar vader Theo van der Eijden werkte als arts bij de Bataafse Petroleum Maatschappij (BPM). Samen met haar moeder kreeg hij vijf kinderen: Trees, Miep, Jan, Ton en Jess. Na een tijdje begon haar vader voor zichzelf als huisarts in Malang, Java. Sloekers-Van der Eijden zat destijds op de Rooms-Katholieke school bij de Ursulinen. Toen de oorlog uitbrak werd Theo van der Eijden aangesteld als ‘officier van gezondheid’ (vermoedelijk in de rang van ‘kapitein’). Na de overwinning van Japan werd hij geïnterneerd in een kamp in Malang. Onder de Japanners werd het verboden om onderwijs te geven. Wel was er een aantal ‘clandestiene clubjes’ waar nog les werd gegeven. Om haar zinnen te verzetten maakte Sloekers-Van der Eijden destijds ‘enorme wandelingen’ en nam ze suikerriet mee om later die dag op te eten. ‘Het was een heerlijke tijd’, blikt ze terug. Omdat hun huis in Malang net buiten het afgezette gebied lag moest het gezin verhuizen naar een kleiner huis van een orchideeënkweker. Ze woonden daar met drie families. ‘Maar, nou ja goed, het was in het begin ook helemaal geen slechte tijd,’ aldus Sloekers-Van der Eijden. Aan het begin was het een ‘open kamp’. Langzamerhand werden de regels strenger. Maar dat ging zo geleidelijk ‘dat niemand er echt onder leed’. Plots moest het gezin naar een ander kamp toe. Ze kwamen terecht in het ‘overvolle’ Karangpanas kamp in Semarang. Het gezin zat met zestien personen op één kamer. ‘Iedereen had een brits oppervlakte van […] 45 centimeter, dat je net […] kon liggen als je allemaal de dezelfde houding nam. Maar we hadden geen bultzakken, geen matrassen in het begin.’ Er stond altijd een rij voor het toilet, herinnert Sloekers-Van der Eijden zich. Het water werd dagelijks één uur aangesloten, zodat de geïnterneerden in de grote gemeenschappelijke douches konden douchen en konden wassen. Ze kregen ‘stijfselpap met brokken erin’ te eten. Dat vond Sloekers-Van der Eijden ‘vreselijk’. Als je meehielp met sprietentrekken kon je wat extra eten krijgen. Telkens als er een Japanner langsliep moest je ‘in de houding springen’, aldus Sloekers-Van der Eijden. Als je niet diep genoeg boog werd je gestraft. Ook vertelt ze dat haar moeder medicijnen had meegesmokkeld naar Karangpanas. Die pinde ze met een draad vast aan de omheining (kedek) van het kamp en die deelde ze zo nu en dan met de huisarts van Karangpanas. De kamphoofden hebben dat nooit ontdekt. Op 28 november (jaartal onbekend) is het gezin overgebracht naar kamp Lampersari. De oudste broer van Sloekers-Van der Eijden was destijds tien jaar oud en werd daarom apart geïnterneerd in het mannenkamp Bangkong. ‘Dat is een trauma geweest. […] Het zijn nog kinderen. En die worden dan naar […] een krijgsgevangenenkamp… Waar ieder voor zich… Ze hadden nergens steun.’ De jongens moesten daar ‘overleden mannen wegbrengen’. In Lampersari zat de rest van het gezin met zeventig man in een ‘heel klein eenpersoons stenen huisje’. Het toilet was constant verstopt: ‘Het toilet was […] een bende, het was echt een hurktoilet zoals vroeger’. Of er een douche was kan Sloekers zich niet meer herinneren. Het eten moest je ophalen: ‘En dan ging je met je blikjes of met je spulletjes naar boven toe. […] ’s Morgens pap, maar wat weet ik niet meer precies. […] Ik geloof dat we in Lampersari, kregen we meer’. Ook smokkelde Sloekers-Van der Eijden extra groenten vanuit de velden terug naar het kamp. Of dat Karangpanas of Lampersari was wordt tijdens het interview niet duidelijk. ‘Dus dan had je een shortje aan en dan onder het shortje, in die broekzakken. En we zijn gelukkig nooit gepakt, want dat was weer levensgevaarlijk.’ Tegen het einde van de bezetting werden de leefomstandigheden in het kamp slechter. Sloekers-Van der Eijden spreekt van een ‘ramptijd’: ‘Met honger en iedereen was zo mager als een […] skelet natuurlijk, hè’. Vlak na de bevrijding kreeg Sloekers dysenterie en werd ze opgenomen in een ziekenhuisafdelinkje in het kamp. Van de Bersiap-periode kreeg het gezin niet veel mee. Wel moesten ze in het kamp blijven, omdat het daarbuiten te gevaarlijk was. Op een gegeven moment is het gezin geëvacueerd. De geïnterneerden werden met grote legertrucks naar de rede van Semarang gereden. Onderweg werd er vanuit de bergen geschoten en moesten de passagiers diep bukken om niet geraakt te worden. Vanaf de rede werden ze per schip naar Batavia gebracht. Eenmaal daar aangekomen werd het gezin getransporteerd naar Tjideng kamp. Sloekers-Van der Eijden werd met de boot Johan de Witt als eerste naar Nederland gestuurd. Daar werd ze opgevangen door haar tante, die in Breda woonde. Drie weken later kwamen Miep, Jan en Ton aan. Vader, moeder en Jess kwamen twee weken later aan met de Nieuw Amsterdam. Eenmaal herenigd verhuisde het gezin naar Amsterdam waar de vader bij een praktijk ging werken. Later zou Sloekers-Van der Eijden als huisarts in de voetsporen treden van haar vader. Zij overleed op 7 maart 2009. Het interview is afgenomen in het kader van voorbereidend onderzoek voor de permanente tentoonstelling Nederlands-Indië die 2005-2022 in het Verzetsmuseum Amsterdam te zien was. Een transcriptie van het interview is online beschikbaar.