L. Klatser

Leo Klatser, vernoemd naar Leo Tolstoj, was de zoon van een joodse vader en een rooms-katholieke moeder. Hij groeide op zonder religieuze praktijk en verloor zijn moeder in 1934. Na een korte kantoorperiode werd hij op zijn zestiende leerling-journalist bij De Tribune en sloot zich in 1934 aan bij de Communistische Partij Nederland (CPN). In mei 1937 vertrok hij als vrijwilliger naar de Spaanse Burgeroorlog, waar hij aanvankelijk frontsoldaat was bij de XIe Internationale Brigade, maar al snel werd overgeplaatst naar Albacete om als fotograaf te werken. Hoewel hij trots was op zijn werk en contacten, zoals met politiek commissaris Janrik van Gilse, werd hij door de Komintern als onbetrouwbaar beschouwd, mede vanwege zijn vriendschap met de gedemoraliseerde Jef Last. Na de val van de Republiek verliet Klatser Spanje in januari 1939 en belandde in een vluchtelingenkamp in Frankrijk. Kort daarna keerde hij ziek terug naar Amsterdam. Ondanks zijn statenloosheid was hij actief in het Nederlandse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en zou hij betrokken zijn geweest bij de spionagegroep Die Rote Kapelle. Na arrestatie in Frankrijk werd hij in december 1943 als politieke gevangene naar concentratiekamp Buchenwald gestuurd, waar hij de oorlog overleefde. Na de oorlog had Klatser moeite zijn plek te vinden. Hij werd in 1948 uit de CPN gezet, maar keerde in de jaren tachtig terug als voorvechter van destalinisatie. Hij was veelzijdig: fotograaf, schrijver, dichter en later televisieredacteur. Zijn roman over Stalin tijdens de oorlog, Apekop, werd aanvankelijk genegeerd. Zijn belangstelling voor Spanje bleef groot; hij bezocht het land regelmatig en sprak bij herdenkingen van de Spaanse Burgeroorlog. Tevens werkte hij jarenlang voor de DDR-geheime dienst, wat leidde tot intensieve observatie door de Nederlandse Binnenlandse Veiligheidsdienst. Klatser overleed als een complex figuur, actief in politiek, cultuur en internationale betrekkingen.

Bron: IISG | Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog (tekst ingekort met behulp van AI)