Martin Andries de Jong

Ook bekend als: Martin

Martin wordt op 1 mei 1890 geboren in Breda, als zoon van Salomon Hartog de Jong uit Oosterhout en de Amsterdamse Elisabeth Willing. Hij is kind van Joodse ouders, maar zelf is Martin niet religieus Joods. Na enkele keren te zijn verhuisd, vestigt Martin zich in Utrecht. Hier trouwt hij in 1915 met Eveline Marianne Keiser, met wie hij drie kinderen heeft. In deze periode studeert Martin geneeskunde aan de universiteit in Utrecht en slaagt in 1919 voor zijn artsenexamen. Twee jaar later start hij zijn praktijk op Maliesingel 36, waar hij zich niet lang daarna met zijn gezin vestigt. Tijdens de Duitse bezetting krijgen Joden in Nederland geleidelijk aan steeds strengere verordeningen opgelegd om hen in hun bewegingsvrijheid te beperken en te isoleren van de niet-Joodse bevolking. In november 1940 worden Joden ontslagen uit overheidsdienst en in de loop van 1941 volgt het ene na het andere verbod. Joodse advocaten en artsen zoals Martin mogen geen niet-Joodse cliënten meer aannemen, Joodse ondernemingen worden ‘geariseerd’, alle Joden moeten hun contant geld, banktegoeden en waardeobjecten onderbrengen bij een roofbank, Joodse kinderen kunnen alleen nog Joodse scholen bezoeken en middels verbodsborden worden Joden geweerd uit openbare voorzieningen. In mei 1942 volgt zichtbare stigmatisering door de invoering van de verplichte Jodenster. In de zomer van 1942 begint de dodelijkste fase van de Sjoa met grootschalige deportatie via Westerbork naar Auschwitz-Birkenau, waar uiteindelijk 60.000 Joodse Nederlanders worden vermoord. Nog eens 34.000 Nederlandse Joden worden in de zomer van 1943 vergast in Sobibor. Ook Martin en zijn gezin worden als ‘vol-Joden’ aan alle maatregelen onderworpen, maar Martin heeft een Sperre (vrijstelling) van de Joodse Raad, wat hem enige bewegingsvrijheid geeft. Hij gebruikt dit om hulp te verlenen aan vervolgde lotgenoten en werkt hiervoor samen met de verzetsgroep rond dominee G.W. Oberman. Ook Martins zoon Leendert Tinus, semi-arts en lid van het Utrechtsch Studenten Corps, is hierbij betrokken. Op enig moment worden ze echter verraden en in augustus 1942 thuis gearresteerd. Martin heeft op dat moment ondergedoken Joodse kinderen thuis opgevangen. Hij wordt vastgezet in het Huis van Bewaring aan de Amstelveenseweg in Amsterdam en halverwege oktober volgt transport naar kamp Westerbork. Er wordt nog een poging ondernomen om Martin vanwege zijn Sperre als kampdokter in Westerbork te houden, maar dat mag niet baten. Op 17 oktober 1942 wordt Martin op transport gezet naar Auschwitz, waar hij op 19 oktober direct na aankomst wordt vermoord. Hij is 52 jaar geworden. Ook zoon Leendert wordt gedeporteerd naar Auschwitz en daar op 15 december 1942 vermoord, 23 jaar oud. Martins vrouw en twee andere kinderen overleven de oorlog.

Bron: Brabantse Gesneuvelden