Nederlanders vechten vrijwillig aan het Oostfront

Op 22 juni 1941 valt nazi Duitsland de Sovjet Unie aan. Het wordt een ongekend harde oorlog, zo’n 3,3 miljoen Sovjet burgers komen om het leven en aan beide zijde komen ruim een miljoen soldaten om het leven. Nederlandse mannen vechten mee aan Duitse zijde. Ongeveer zevenduizend Nederlanders komen om het leven in Duitse dienst.

Duitse militairen aan het Oostfront in de zomer van 1941

Troepen tekort

Na een enorm snelle opmars in de Sovjet Unie, komt het Duitse leger in de problemen. Moskou wordt op het nippertje zwaar verdedigd en dan treedt de Russische winter in, en komt de opmars tot stilstand. Om het Sovjet leger te verslaan zijn meer troepen nodig en die worden gezocht in bezet gebied. Eerst vooral in de landen die als Arisch worden beschouwd, Nederland, België, Frankrijk en Scandinavië, en later ook daarbuiten.

Wervingsposter voor de Waffen-SS

Idealisme of geld

Terwijl Anton Mussert niet enthousiast is en zijn leden eigenlijk liever in Nederland houdt, wordt hij gedwongen om akkoord te gaan met de oprichting van de Nederlandsche SS. Zij werven vrijwilligers voor de Waffen SS en moeten het troepen tekort oplossen. Er melden zich veel nationaalsocialistische aanhangers, een ander deel meldt zich vooral uit een zucht voor avontuur of geldgebrek.

Radiogroeten aan vrijwilligers Oostfront (1943)

Oorlogsmisdaden

Aan het Oostfront vechten de Nederlandse Waffen-SS’ers tegen Sovjet soldaten. Maar ze worden niet alleen aan het front ingezet. Ook achter het front wordt verbitterd gestreden. Hier staan (vermeende) Sovjet partizanen tegenover nazi soldaten die alles doen om hen te pakken te krijgen en aan de galg op te hangen. Ook Nederlandse soldaten zijn hierbij betrokken, zij sturen soms zelfs trots een foto naar huis. Ook worden de foto’s in nazi propaganda kranten gepubliceerd.

Kansen gekeerd

Halverwege 1943 keren de Duitse krijgskansen aan het Oostfront en wordt er steeds verder teruggetrokken. Met D-Day opent in juni 1944 een nieuw front. Veel Nederlandse Waffen-SS’ers proberen uit handen van de Sovjets te blijven en hopen zich aan de westelijke geallieerden te kunnen overgeven. Een deel vecht echter op Nederlands grondgebied tegen de westelijke geallieerden tijdens Operatie Market Garden.

Dwangarbeid in gulag

Zij worden krijgsgevangen genomen en later berecht in bevrijd Nederland. Een groot deel van de Nederlandse Waffen-SS’ers krijgt een lange straf, soms zelfs de doodstraf. Toch krijgen de meeste van hen gratie en zijn ze begin jaren 50 weer vrij. De Nederlandse Waffen-SS’ers die in Sovjet krijgsgevangenschap komen wacht vaak een zwaarder lot. Ze worden ter dood gesteld of komen in goelags, de Sovjet strafkampen, terecht. Daar verrichten ze jarenlang loodzware dwangarbeid. Een deel sterft, maar de meeste keren uiteindelijk terug naar Nederland.

Bekijk ook deze artikelen

Collaboratie Militair

Nederlanders met Divisie Wiking aan het Oostfront

“Aan onze mannen danken wij het, dat wij eruit gekomen zijn,” stelt nazi-generaal Herbert Otto Gille na de slag om het Oekraïense Tsjerkassy in 1944. Met deze woorden prijst hij de Nederlandse vrijwilligers die meevechten in de SS-divisie Wiking. “Zij hebben het met voorbeeldige geestdrift gevochten en met ijzeren wilskracht hebben wij het klaargespeeld den vijandelijken ring te doorbreken.”

Collaboratie

Wie zitten er niet in het CABR?

De berechting van vermeende collaborateurs na de bevrijding is terug te vinden in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Toch missen er ook een heleboel mensen, wie overlijdt voor berechting heeft vaak een heel kort dossier of helemaal geen dossier in het CABR. De Nijmeegse broers Raijmaekers zijn hier een goed voorbeeld van, de een komt om aan het Oostfront terwijl de ander de oorlog overleeft. Lees hier over de omgekomen Antoon Raijmaekers.

Collaboratie

Wie zitten er niet in het CABR? deel 2

De berechting van vermeende collaborateurs na de bevrijding is terug te vinden in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Toch missen er ook een heleboel mensen, wie overlijdt vóór berechting heeft vaak een heel kort dossier of helemaal geen dossier in het CABR. De Nijmeegse broers Raijmaekers zijn hier een goed voorbeeld van, de een komt om aan het Oostfront terwijl de ander de oorlog overleeft. Lees hier over Gerardus Raijmaekers.

Collaboratie

Groningse boer wordt NSB burgemeester

Terwijl verzetsvrouw Siet Gravendaal-Tammens in de Groninger verzet Top terecht komt maakt haar neef Petrus Fokko Tammens op een hele andere manier carrière. Hoe wordt de rijke herenboer Petrus begin 1943 de NSB-burgemeester van Groningen?

Collaboratie

Propagandist Jan Teunissen: opportunist of overtuigd nationaalsocialist

In bioscoopfilm ‘De Propagandist’ staat NSB-filmmaker Jan Teunissen centraal, die ook wel eens ‘de Nederlandse Leni Riefenstahl’ wordt genoemd. Niet alleen is hij hoofd van de Filmdienst der NSB, ook bepaalt hij als voorzitter van de Rijksfilmkeuring wat er te zien is in de Nederlandse bioscopen tijdens de bezetting. Wie was Jan Teunissen: een opportunist of overtuigd nationaalsocialist?