Wie zitten er niet in het CABR? deel 2
De berechting van vermeende collaborateurs na de bevrijding is terug te vinden in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Toch missen er ook een heleboel mensen, wie overlijdt vóór berechting heeft vaak een heel kort dossier of helemaal geen dossier in het CABR. De Nijmeegse broers Raijmaekers zijn hier een goed voorbeeld van, de een komt om aan het Oostfront terwijl de ander de oorlog overleeft. Lees hier over Gerardus Raijmaekers.
Janneke Jorna
De Nijmeegse afdeling van de WA in 1940. De broers Antoon en Gerardus Raijmaekers zijn beide lid van de Nijmegeese WA.
Oorlogsbronnen | Regionaal Archief Nijmegen
Collaboratie
Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) is een van de belangrijkste en meest geraadpleegde archieven over de Tweede Wereldoorlog. Het CABR bevat dossiers van ruim 400.000 mensen die verdacht werden van collaboratie. Niet iedereen van hen is voor een rechter verschenen of veroordeeld.
Op Oorlogsbronnen besteden we met een artikelenreeks aandacht aan dit bijzondere archief.
CABR
Twee broers uit Nijmegen zijn beide lid van de NSB en Weerafdeling (WA). Gerardus Hendrikus overleeft de oorlog en Antonius Franciscus komt om aan het front. Antoon is niet terug te vinden in het CABR, maar broer Gerardus wel. Hij wordt berecht voor het Tribunaal in Arnhem.
Herdenkingsbericht voor Antoon Raijmaekers in De zwarte soldaat, de W.A. krant.Delpher | De zwarte soldaat: blad voor de WA | 12 juni 1942
Nationaalsocialistische carrière
Net als Antoon treedt Gerardus vroeg toe tot de NSB: Antoon in 1934 en Gerardus in 1935. Beiden zijn ook onderdeel van de WA. In de zomer van 1940 volgt Gerardus een opleiding aan de kaderschool van de WA in Terborg. Terwijl Antoon al in 1941 naar het Oostfront vertrekt klimt de werkloze Gerardus aan het thuisfront in rang binnen de NSB. Gerardus wordt blokleider van district Nijmegen en woont als huisbewaarder in het lokale kringhuis.
Thema
Blokleider
De blokleider was de functionaris binnen de NSB die de leiding had over een blok, de laagste organisatorische eenheid binnen de beweging van Mussert. De blokleider was ondergeschikt aan de buurtleider (wanneer deze was aangesteld) en de groepsleider. De rang blokleider bestond vanaf november 1933 toen de NSB-leiding vanwege de sterke groei besloot de groepen onder te verdelen in blokken.
Meer over Blokleider
Nijmeegse NSB'ers, vermoedelijk tijdens de NSB Landdag op de Goudsberg in Lunteren van 9 oktober 1937.Oorlogsbronnen | NIOD
Bijeenkomst van de NSDAP op 26 september 1941 op de Grote Markt in Nijmegen. Links het muziekkorps van de WA, rechts de muziekkapel van het SS-regiment uit Arnhem.Oorlogsbronnen | Regionaal Archief Nijmegen
Thema
Arbeitsbereich der NSDAP in den Niederlanden
Het Arbeitsbereich der NSDAP in den Niederlanden was de instantie van de nazipartij voor Nederland. Tot 15 oktober 1940 stond zij bekend als Landesgruppe Niederlande van de Auslands-Organisation der NSDAP. Het Arbeitsbereich behartigde de belangen van de NSDAP in Nederland en organiseerde samen met de NSB gemeenschappelijke manifestaties en politieke scholingsbijeenkomsten. Aan het hoofd stond Generalkommissar zur besonderen Verwendung Fritz Schmidt en later diens opvolger Willi Ritterbusch.
Meer over Arbeitsbereich der NSDAP in den Niederlanden"Ik ben zoo vrij Uw in kennis te zetten, dat mijn echtgenoot wel een korten tijd bij de W.A. was en ingevolge de W.A. toe zou treden bij de Wehrmacht, hetzij S.S. of N.S.K.K., bedankte hij voor deze organisatie. Daar echter een broer van mijn echtgenoot bij de S.S. was en in Rusland gevallen is, veronderstel ik, dat hier een vergissing heeft plaats gehad."
Echtgenote Gerardus in een brief aan voorzitter van Tribunaal Arnhemgedateerd 7 november 1946, uit CABR-dossier Gerardus.
Persoonsverwisseling
Zijn vrouw probeert de dood van haar schoonbroer Antoon te gebruiken, Gerardus zou een stuk minder 'fout' zijn. Deze poging tot persoonsverwisseling mislukt. Hoewel Gerardus niet aan het Oostfront vecht is hij wel onderdeel van de NSB, WA en werkt voor de Wehrmacht.
Affiche voor de WA uit 1940. Het affiche is gemaakt door Lou Manche, leider van de W.A. in Nijmegen.Oorlogsbronnen | NIOD
Organisatie
Weerbaarheidsafdeeling
De Weerbaarheidsafdeeling (WA) was de geuniformeerde ordedienst en knokploeg van de NSB en werd op 3 november 1932 door Mussert ingesteld. De WA leek in veel opzichten op de Italiaanse fascistische Zwarthemden en de SA van de NSDAP. Vooruitlopend op het door de regering aangekondigde verbod op weerkorpsen, ontbond Mussert de weinig gedisciplineerde WA op 31 december 1935. Na de heroprichting van het korps in mei 1940 richtten de WA’ers hun agressie op straat tegen politieke tegenstanders en Joden. De WA speelde tijdens de bezetting een belangrijke rol in de militarisering van de NSB en leverde manschappen voor de NSKK, de Waffen-SS, het Vrijwilligerslegioen Nederland, de Landstorm en de Landwacht.
Meer over Weerbaarheidsafdeeling"Er heerst hier een pracht geest en deze kader-school is een voorbeeld voor het hele land. Wij leeren hier minstens even goed marcheren als de SS en wij zullen dan straks ook met waardevolle gegevens terugkomen."
Gerardus Raijmaerksover de WA kaderschool.
Inrichting van de WA Kaderschool in Terborg, waar Gerardus een opleiding volgt in augustus 1940.
Veroordeling
Het Tribunaal in Arnhem veroordeelt Gerardus tot 3 jaar gevangenschap. Ook wordt hij ontzet uit het kiesrecht, mag geen openbare functies en ambten vervullen en verlies de Nederlandse nationaliteit. Uiteindelijk wordt Gerardus op 15 februari 1948 vrijgelaten uit kamp Beenderribben, een kamp waar veel SS'ers gevangen zitten. In 1953 krijgt Gerardus de Nederlandse nationaliteit terug.
Kamp
Bewarings- en verblijfkamp Beenderribben
Kamp Beenderribben was van mei 1945 tot februari 1949 een interneringskamp (bijzondere rechtspleging) waar personen verdacht en veroordeeld van collaboratie gevangen zaten. De gevangenen verrichtten ontginningswerk en werkten aan de bouw van de Weteringbrug.
Meer over Bewarings- en verblijfkamp Beenderribben
