Spectaculaire Leeuwarder overval op het witte doek
Op 8 december 1944 bevrijden 25 verzetsmensen zonder het gebruik van geweld vijftig gevangenen en een bewaker die meewerkte aan de voorbereidingen van de overval, uit de Blokhuispoort. Deze spectaculaire verzetsactie is verfilmd, in 1962 is De Overval in de bioscopen te zien. Het wordt een van de meest succesvolle films uit die tijd met 1,5 miljoen bezoekers.
Janneke Jorna
Gestolen uniformen
De bevrijdingsactie begint als twee politieagenten met drie gearresteerde zwarthandelaren via de poort de gevangenis binnenkomen. De politieagenten zijn in werkelijkheid verzetsmensen in gestolen politieuniform, en ook de arrestanten zijn verklede leden van het verzet. De Nederlandse bewakers worden overmeesterd. Een aantal vooraf geselecteerde gevangenen wordt uit hun cel bevrijd en naar onderduikadressen gebracht. Allen overleven de oorlog. Alleen Johannes Kolf, een van de overvallers, overlijdt op 29 januari 1945 tijdens een arrestatiepoging van de SD op zijn onderduikadres.
Mens
Johannes Kolf
Johannes Kolf (Westmaas, 6 november 1915 – Leeuwarden, 29 januari 1945) was politieagent en een verzetsdeelnemer. Tot 1943 was hij werkzaam bij de politie. Daarna was hij actief in het verzet. Kolf was onder andere betrokken bij de overval op het huis van bewaring in Leeuwarden. Toen hij op 29 januari 1945 ontdekt werd op zijn onderduikadres sloeg hij op de vlucht, maar werd dodelijk getroffen door een schot van SD’er Jan Meekhof.Bron: Stichting WO2Net | Oorlogsbronnen.nl Kolf was lid van het verzet onder de schuilnamen Joo en Jodocus. Hij behoorde tot de Knokploeg (KP) Drachten en de KP Leeuwarden. Als lid van de KP deed hij mee aan de kraak op het Huis van Bewaring in Leeuwarden op 8 december 1944. Door zijn deelname aan verzetsactiviteiten moest Kolf onderduiken. Hij kreeg onderdak bij de familie Jan Vijver op het adres Sexbierumerstraat 46 te Leeuwarden. Op dit adres vond op 29 januari 1945 een huiszoeking plaats door een aantal leden van de Sicherheitsdienst (SD). Hoewel men helemaal niet voor Kolf kwam, ging hij er op klompen vandoor. De Nederlandse SS'er Jan Meekhof ging hem achterna en schoot Kolf ter hoogte van de Dronrijperstraat neer. Hij kreeg een schot door de long en liep een verbrijzelde rechterhand op. Ondanks de ernstige toestand van het slachtoffer weigerde Meekhof zowel medische als geestelijke verzorging. Pas op advies van een te hulp geroepen Duitse arts werd Kolf overgebracht naar het Diaconessenziekenhuis te Leeuwarden, daar overleed hij kort na aankomst.Bron: Een Laatste Saluut
Meer over Johannes KolfOvervallen
Het is uitzonderlijk dat het lukt om zonder gebruik van geweld zo'n groot aantal gevangenen te bevrijden. De succesvolle overval op het Huis van Bewaring in Leeuwarden is een uitzondering in de verzetsgeschiedenis. Meestal loopt het anders. Zo mislukken in mei en juli 1944 twee overvallen op het Amsterdamse Huis van Bewaring, waarna het grootste deel van de overvallers wordt opgepakt en geëxecuteerd. Tijdens de succesvolle overval op de Koepelgevangenis in Arnhem worden in mei 1944 slechts twee verzetsmensen bevrijd.
1944
1944
mrt '44apr '44mei '44jun '44jul '44aug '44sep '44okt '44nov '44dec '44jan '45
Wilhelmus
Het is natuurlijk geen toeval dat de overval in Leeuwarden in de jaren zestig is uitgekozen als onderwerp voor een speelfilm. De bevrijdingsactie, een van de meest spectaculaire acties uit de geschiedenis van het verzet in Nederland, past goed in de herinneringscultuur van die tijd, waarbij heldenmoed en nationale wederopstanding overheersen. En het slaat aan bij het grote publiek. Tijdens de première wordt na afloop van de filmvertoning spontaan het Wilhelmus aangeheven.
Thema
Verzet
Verzet is de verzamelnaam voor alle personen en groepen die weerstand boden aan de Duitse bezetting.
Meer over VerzetDe OvervalEye Filmmuseum
Deel dit artikel
