Artikelen

Artikelen over de Tweede Wereldoorlog aan de hand van onze bronnen.

Begraven op de Grebbeberg

Tijdens de meidagen van 1940 wordt het Nederlands leger binnen vijf dagen verslagen. De hevigste gevechten vinden tussen 11 en 13 mei plaats, tijdens de slag om de Grebbeberg. De gesneuvelde militairen worden begraven op de Grebbeberg zelf. Ruim vierhonderd Nederlandse militairen en ongeveer honderdvijftig Duitse militairen vinden hier vlak na de slag hun laatste rustplaats. De graven zijn voorzien van houten kruizen, maar worden later geleidelijk vervangen door grafstenen.

Bevrijding

Bevrijd en belegerd: Nijmegen als frontstad

Bij Operatie Market Garden ligt de focus vaak op de militaire mislukking bij Arnhem – een brug te ver. Maar terwijl de geëvacueerde Arnhemse bevolking in spanning wacht op de bevrijding, hebben de Nijmegenaren het ook zwaar te verduren. Het bevrijde Nijmegen verandert in een frontstad, met de bevolking in de vuurlinie. Het leven gaat ondergronds verder, in de schuilkelders.

MilitairKoloniaal

Golven olie en vrachten bauxiet

Nadat Nederland in mei 1940 door Duitsland is bezet, worden ook de Nederlandse koloniën meegesleept in de Tweede Wereldoorlog. Wanneer Japanse troepen Nederlands-Indië in maart 1942 innemen, hebben de Amerikanen zich al over Suriname en de Antillen ontfermd. Beide koloniën bezitten bodemschatten die van groot belang zijn voor de geallieerde oorlogsindustrie: olie op de Antillen en bauxiet in Suriname.

Vervolging

NSB fotografen leggen Jodenvervolging vast

Het wegvoeren van de Nederlandse Joden vindt midden in de samenleving plaats. Amsterdamse Joden moeten zich melden op verzamelplaatsen en worden naar Kamp Westerbork gevoerd. In opdracht van de Duitse bezetter leggen NSB fotografen dit, met een nationaalsocialistische invalshoek, vast.

Militair

Op de vlucht voor het water in het Zeeuwse Walcheren

Niet alleen militairen, maar ook Nederlandse burgers worden slachtoffer van de hevige gevechten tijdens de bevrijding. Velen van hen worden van huis en haard verdreven doordat de grond waarop ze wonen onder water wordt gezet. Het Zeeuwse eiland Walcheren verdwijnt in 1944 grotendeels onder het zeewater nadat geallieerde vliegtuigen de zeedijken bombarderen.

Bevrijding

Oorlogsleed op een praalwagen

Praalwagens door het centrum van Amsterdam op 28 juni 1945, kort na de bevrijding. Hierop worden de ervaringen van de bezetting uitgebeeld met thema's als honger, de illegale pers, het stakende NS-personeel, executies, onderduik, knokploegen en de concentratiekampen Buchenwald, Ravensbrück, Dachau, Vught en Amersfoort.

Relletjes op Koninginnedag

De Molenstraat in Nijmegen wordt op 31 augustus 1941 door de politie ontruimd. Die dag viert Koningin Wilhelmina haar 61ste verjaardag, de tweede Koninginnedag sinds de bezetting. Uit angst voor demonstraties en rellen tussen Koningsgezinden en NSB'ers treedt de politie op.

Verzet

Aanslag en vergelding aan de Rotterdamse Coolsingel

Fietsend onderweg naar zijn werk voor de Sicherheitspolizei wordt Hermann Heinrich Pennings ter hoogte van het postkantoor op de Coolsingel in Rotterdam ingehaald door twee andere fietsers. Ze richten, halen de trekker over en schieten Pennings in het hoofd. De aanslag op deze collaborateur op 19 februari 1945 is nauw verbonden met de gebeurtenissen op de volgende dag, de fusillade van tien verzetsmannen aan dezelfde Coolsingel.

Duivels dilemma: de Joodse Ordedienst van Kamp Westerbork

In 1939 bouwen Joods-Duitse vluchtelingen onder eigen leiding het Centraal Vluchtelingen Kamp Westerbork. Om deze kleine samenleving draaiende te houden, ontstaan er organisaties als een brandweer. Als het vluchtelingenkamp in 1942 verandert in een doorgangskamp, worden de taken van deze 'Joodse Ordedienst' onder nazileiding verder uitgebreid en de leden vrijgesteld (‘gesperrt’) van deportatie. Zo groeit deze groep uit tot bewakers binnen het kamp. De andere kampbewoners noemen de Ordedienst ook wel de ‘Joodse SS’.

Vooroorlogs

Nederlandse zwemmedailles op de Spelen van Hitler

Maria Johanna Braun-Voorwinde, gekleed in een lange jurk en op hakken. Vol overgave coacht ze langs de kant van het zwembad de Nederlandse zwemster Rie Mastenbroek, tijdens de Olympische Spelen in 1936 in Berlijn. Braun-Voorwinde, die ‘Moeder’ Braun of ‘Ma’ Braun genoemd wordt, staat bekend om de militaristische wijze waarmee ze haar zwemsters traint. Lange, zware trainingen en een dieet van bruine bonen met spek en paardenbiefstuk zijn onderdeel van het trainingsprogramma.

Geen zuivere koffie in de Tweede Wereldoorlog

In de Tweede Wereldoorlog raken voorraden koffie, thee en suiker snel uitgeput. Nieuwe bevoorrading is er bijna niet. Daarom zijn deze producten al snel alleen nog maar verkrijgbaar met voedselbonnen van de overheid. Suiker is het eerste product dat in oktober 1939 in Nederland ‘op de bon’ gaat. Vanaf juni 1940 geldt dit ook voor koffie.

Haal het onderste uit de pan: kookboeken in oorlogstijd

Hoe in tijden van schaarste, van zowel voedsel als brandstof, toch een voedzame maaltijd voor te kunnen zetten? Dat staat in de vele kookboeken uit de periode 1940 - 1945. Gedurende de Tweede Wereldoorlog verschenen er in Nederland ruim vijftig. Waaronder 'Haal het onderste uit de pan' van Ria Schute, lerares is koken en voedingsleer.

Internationale vrede en veiligheid: van de Volkenbond naar de Verenigde Naties

Na de Eerste Wereldoorlog wordt de Volkenbond opgericht, met als doel om een einde te maken aan alle oorlogen. Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog blijkt deze missie gefaald. Maar de ambitie voor wereldvrede is niet verdwenen. In oktober 1945 worden de Verenigde Naties opgericht om de internationale vrede en veiligheid te handhaven.

De oorlog in het spel

Onderduiken, mobilisatie, propaganda, distributie, bevrijding, luchtbescherming en voedseldroppings. Veel puzzels, bord-, kwartet- en kaartspellen staan tijdens en vlak na de oorlog in het teken van de bezetting.