Artikelen

Artikelen over de Tweede Wereldoorlog aan de hand van onze bronnen.

Jeugdherberg De Kleine Haar vangt Joodse vluchtelingenkinderen op

Na de Kristallnacht gaan de Nederlandse grenzen dicht. Er zijn uitzonderingen, bijvoorbeeld voor kinderen en Palestinapioniers. Een van de plekken waar ze worden opgevangen is Jeugdherberg De Kleine Haar bij Gorssel.

VervolgingVooroorlogs

Joodse vluchtelingen opgevangen in barakken Vakantieschool

Tijdens en vlak na de Kristallnacht in november 1938 worden ongeveer 30.000 Joodse mannen in nazi-Duitsland opgepakt en opgesloten in concentratiekampen. Een groot deel wordt uiteindelijk vrijgelaten, maar op een voorwaarde: ze moeten nazi-Duitsland zo snel mogelijk verlaten.

Vooroorlogs

Fascistische en nationaalsocialistische partijen in vooroorlogs Nederland

In de jaren twintig en dertig ontstaan overal in Europa fascistische en nationaalsocialistische politieke partijen. In vooroorlogs Nederland wordt de Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland (NSB) de grootste nationaalsocialistische partij, maar er zijn nog vele andere fascistische en nationaalsocialistische politieke partijen actief. Deze partijen verschillen in grootte en mate van succes en vechten elkaar soms letterlijk de tent uit.

MilitairVooroorlogs

Spanjestrijder Piet Laros: verzetsstrijder op twee fronten

In de jaren voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog is Europa in rep en roer. Honderden Nederlanders strijden tijdens de Spaanse Burgeroorlog in de Internationale Brigades tegen de nationalisten onder leiding van Franco. Een van hen is Piet Laros.

Collaboratie Vooroorlogs

De oprichting van de NSB

Op maandag 14 december 1931 verzamelde zich in een gehuurd zaaltje (kosten: twee gulden) in het vergadergebouw van de Christelijke Jongemannen Vereeniging aan het Domplein in Utrecht een twaalftal Utrechtenaren. Zij gaven gehoor aan de oproep van Anton Mussert, die als hoofdingenieur bij de Provinciale Waterstaat van Utrecht landelijke bekendheid genoot om het programma van zijn partij-in-wording te bespreken. Deze vergadering, die de geschiedenisboeken is ingegaan als de oprichtingsbijeenkomst van de NSB, was bepaald geen grootse gebeurtenis.

VervolgingVooroorlogs

Joodse vluchtelingen op St. Louis zoeken veilige haven

Op 13 mei 1939 vertrekt de SS St. Louis uit de Hamburgse haven met aan boord ruim negenhonderd Joodse vluchtelingen. Ze zoeken hun toevlucht in Cuba, maar worden niet toegelaten. Ook Amerika weigert hulp. Na wekenlange onzekerheid keert het schip terug naar Europa. De vluchtelingen hoeven niet terug naar nazi-Duitsland maar worden opgevangen in Engeland, Frankrijk, België en Nederland. De 12-jarige Hannelore Klein komt met haar ouders in Nederland terecht.

VooroorlogsKoloniaal

De NSB gaat internationaal. Kameraden in Nederlands-Indië

Ook in voormalig Nederlands-Indië bloeit het nationaalsocialisme in de jaren dertig op. Na een bezoek van Anton Mussert in 1935 zijn er bijna vijfduizend leden. Voor hen is het nationalisme van Indonesiers en de Japanse dreiging de reden om zich aan te sluiten bij de NSB. Eind jaren 30 haken velen af door de toenemende nadruk op raszuiverheid. Er blijven zo'n duizend leden over. Na de Duitse inval in Nederland wacht hen een lange periode van internering.

MilitairVooroorlogs

300.000 Nederlandse militairen moeten Duitse inval voorkomen

In augustus 1939 staat Europa aan de rand van de Tweede Wereldoorlog. Oostenrijk, Sudetenland en Tsjechoslowakije zijn net geannexeerd door nazi-Duitsland. Oorlogsdreiging hangt in de lucht en Nederland bereidt zich voor op de gewapende neutraliteit. Op 28 augustus 1939 wordt de algemene mobilisatie van het Nederlandse leger afgekondigd. Het Nederlandse leger telt uiteindelijk 300.000 manschappen, zij moeten de potentiële Duitse inval afslaan.

Vooroorlogs

Nederlandse zwemmedailles op de Spelen van Hitler

Maria Johanna Braun-Voorwinde, gekleed in een lange jurk en op hakken. Vol overgave coacht ze langs de kant van het zwembad de Nederlandse zwemster Rie Mastenbroek, tijdens de Olympische Spelen in 1936 in Berlijn. Braun-Voorwinde, die ‘Moeder’ Braun of ‘Ma’ Braun genoemd wordt, staat bekend om de militaristische wijze waarmee ze haar zwemsters traint. Lange, zware trainingen en een dieet van bruine bonen met spek en paardenbiefstuk zijn onderdeel van het trainingsprogramma.